حق، مسئولیت، ظرفیت

از حق سه معنای ابتدایی به دست داده اند: اول، حق به معنای مال و ملک و سهم و بهره از چیزی (مانند حق در شرکت سهامی و یا میراث)؛ دوم، حق به معنای راست و درست و ضد باطل (مانند حق در مقام قضاوت)؛ و سوم، حق به معنای سزاوار بودن و شایسته بودن (مانند حق مادران و دانشمندان بر همه).

وقتی از حق سخن گفته می‏شود گاهی میان این سه مفهوم درهم‏گونی‏ای پیش می‏آید که یکی به جای دیگری می‏نشیند و همین امر باعث مغالطه می‏شود. گاهی حق در یک معنای آن رد یا پذیرفته می‏شود، اما در معناهای دیگر از چشم می‏افتد. مثلاً حقی به نام فلان گروه و جماعت داده می‏شود تا برای همه‏ی گروه گفته شود که سهم و بهره‏ی تان ایفا شد، اما حق به معنای سزاواربودن و شایسته‏بودن را زیر پا می‏کنند. به همین گونه، گاهی حق به معنای راست و درست و ضد باطل استفاده می‏‏شود تا یکی از آن دو وجه دیگر حق زیر پا گردد. مثال‏های زیادی را از این مغالطه در زمان‏های متعدد، به خصوص در افغانستان، شاهد بوده ایم که می‏توان از آنها برای روشن کردن مفهوم مورد نظر خویش کمک گرفت.

(ادامه مطلب را در جمهوری سکوت تعقیب کنید)