۱۳۸۹ آبان ۱۶, یکشنبه

تيوري‌هاي دموكراتيك در جريان عمل دموكراتيك خلق مي‌شود

واحد سیاسی قدرت

(برگرفته از شماره بیست و سوم هفته نامه «قدرت»)

بحث تیوری و عمل یکی از بحث‌های مهم برای مبارزان اصلاح‌گری است که به مبارزه‌ی دموکراتیک اعتقاد دارند. مبارزان ایدئولوژیک ظاهراً در پیشبرد این بحث مشکلی نداشته اند. برای آنها ایدئولوژی ثابت و جاودانه حلال تمام مشکلات بوده و راه حرکت را از همان ابتدا برای شان تصویر می‌کرده است. رهبران و پیشگامان مبارزه‌ی ایدئولوژیک نیز همان کسانی بودند که نقش تولیدکننده‌ و مفسر ایدئولوژی را بازی می‌کردند.
بر بنیاد باورهای ایدئولوژیک، ایجاد ساختارها و تشکیلات ایدئولوژیک نیز کار دشواری نبود. سلسله‌‌مراتب تشکیلات ایدئولوژیک در واقع همان تجسم عینی و مادی تفکر ایدئولوژیک بود: نوآموزان، مرحله‌ای را به عنوان مرحله‌ی آزمایشی طی می‌کردند و بعد وارد مرحله‌ی آموزش ایدئولوژیک می‌شدند و رفته رفته به مفسران ایدئولوژی و در نهایت راه به تیوری‌پردازان ایدئولوژی تبدیل می‌شدند. ارتقای هر عضو جریان ایدئوژیک در سلسله‌مراتب درک و تبیین ایدئولوژی جایگاه آنان را در سلسله‌مراتب و ساختار تشکیلات نیز تعیین می‌کرد.
با پایان یافتن عصر مبارزات ایدئولوژیک، رابطه‌ی تیوری و عمل مبارزه نیز به بازتعریف نیاز پیدا کرده است. مبارزه‌ی کنونی، ماهیت دموکراتیک گرفته است. این مبارزه دارای هیچ مرجعیت مشخص و معینی نیست که برای آن تیوری‌پردازی کند و از دیگران بخواهد که آن تیوری‌ها را یکی به یک و بدون کم و کاست به منصه‌ی اجرا بگذارند.
مبارزه‌ی دموکراتیک، ماهیت دموکراتیک دارد و ماهیت دموکراتیک مبارزه، مشارکت و دخالت عموم مبارزان را در تمام عرصه‌های مبارزه، اعم از تیوری و عمل، در بر می‌گیرد. در مبارزه‌ی دموکراتیک، نقش مبارزان همراه در تعیین خطوط مبارزه مورد توجه جدی قرار می‌گیرد. در این مبارزه، درست همچون بازی‌های ورزشی، پیروزی گروه و به مقصد رسیدن آن، هدف اصلی به حساب می‌رود. بناءً، هر کسی نه تنها حق، بلکه مسئولیت دارد که در ایجاد تیوری‌های بهتر و روشن‌تر و اجرای عمل بهتر و دقیق‌تر، فعالانه سهم بگیرد.
به همین ترتیب، در مبارزه‌ی دموکراتیک، از حذف رقیب سخن گفته نمی‌شود، بلکه رقیب نیز در تعیین قواعد بازی نقش داشته و این نقش او مورد احترام قرار می‌گیرد. در مبارزه‌ی دموکراتیک، قبل از هر چیز بر اصول مشترکی توافق صورت می‌گیرد که همه‌ی بازی‌گران عرصه‌ی سیاسی كه در تعامل و رابطه‌ی مشترک سیاسی با هم قرار دارند، در تعيين آنها مشارکت می‌کنند. در تعاملات سياسي دموكراتيك هيچ كسي براي كسي ديگر تكليف معين نمی‌کند، اما هر نيرويي تلاش می‌کند که در تعيين اصول‌ مشترك ديدگاه‌ها و طرح‌های خویش را به تصویب جمع برساند. در مبارزه‌ی دموکراتیک، همچون بازی، آنچه مهم است ادامه‌ی بازی است، نه حذف و از میان بردن حریف.
سياست دموكراتيك با تيوري مدينه‌ي فاضله نیز بیگانه است. به همين علت، سياست دموكراتيك، تيوريسين و نظريه‌پردازي ندارد كه در مقام مفتي و حاكم شرع عمل كند. تیوری دموکراتیک رهنمای عمل دموکراتیک است و فاصله‌ی آن با عمل نیز به حدی نیست که میان تیوری‌پرداز و عمل‌کننده فاصله خلق کند.
به توجه به تمام نکته‌هایی که گفته شد، تيوري‌هاي دموكراتيك در جريان عمل دموکراتیک خلق می‌شوند. اصل ساده و بسیط مبارزه‌ی دموکراتیک، همانا احترام به نقش و مشارکت همه در جریان مبارزه است. مبارزه‌ی دموکراتیک، مبارزه‌ای برای بهتر ساختن وضعیت زندگی و روابط مردم است. در این مبارزه، تلاش می‌شود تا زمینه‌ برای مشارکت هرچه بیشتر مردم فراهم شود. سلسله‌مراتب تشکیلات و ساختارهای دموکراتیک نیز بر پایه‌ی همین اصل شکل می‌گیرد. تمرکززدایی از قدرت و توزیع قدرت در سطوح محلی، به معنای سهیم ساختن اکثریت مردم در ایجاد خطوط مبارزه و عملی ساختن اصول آن است.
در عین حال، رابطه‌ی تنگاتنگ تیوری با عمل دموکراتیک، بيانگر پراگماتيسم بدون تفكر در سياست دموكراتيك نيست، بلكه بيانگر آن است كه هرگونه تيوري تنها در انطباق با واقعيت‌هاي پيرامون خويش ارزش می‌یابد. تأکید بر تيوري‌پردازي ذهني در جريان حركت‌هاي دموكراتيك به طور طبيعي به استبداد فكري مي‌انجامد و استبداد فكري خطرناك‌ترين نوع استبداد است كه جوامع را به طور ناخواسته به بردگي فكري و عملي سوق می‌دهد. سياست دموكراتيك تيوري‌هاي خويش را نيز با شيوه‌ي دموكراتيك مطرح نموده و اصلاح مي‌كند.
رشد تيوري‌هاي دموكراتيك با ميزان رشد شعور سياسي جامعه هماهنگ است. جامعه در هر سطحي از رشد سياسي و فكري خويش كه قرار داشته باشد، براي عمل دموكراتيك خويش تيوري‌هاي بهتري خلق مي‌كند. اگر قرار باشد که مبارزه‌ی دموکراتیک دارای بنیه‌های فکری و تیوریک قوی‌تر باشد، باید زمینه‌های رشد فکر و ارتقای تجارب مدنی جامعه بیشتر فراهم شود.
به نظر می‌رسد یکی از ضرورت‌های اساسی در افغانستان جدید، باز کردن راه برای اصلاحات معرفتی و رفتاری در مبارزاتی است که به منظور تقویت نهادهای دموکراتیک و اصلاح ساختارها و نظام دموکراتیک به راه می‌افتد. احترام به آزادی بیان، و فراهم کردن زمینه برای گفتمان‌های جدی و راهکشا برای تمام معضلات و نابسامانی‌های کشور، مهم‌ترین رکن در حرکت سیاسی جدید است. آزادی بیان آزادی اندیشه است، و اندیشه‌ای که بتواند راهکشای مبارزه‌ی سالم و اصلاح‌گرانه در جامعه گردد، تنها در فضای آزاد و فارغ از وحشت و هراس می‌تواند پرورش یابد.

هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر