پارلمان جدید، استحاله‏ی رهبران سیاسی و بیم و امیدهای تازه

(منبع: سایت بی بی سی)

پارلمان جدید افغانستان، در میان مکالمات تلخ و آزاردهنده و فضایی پر از ابهام کارش را آغاز کرد، اما نتیجه‏ی نهایی مناقشات اخیر هر چه باشد، به نظر می‏‏رسد که این تحولات فشار را بر حامد کرزی، رئیس جمهوری بیشتر کرده است.

نمایندگان مجلس با اینکه از افتتاح پارلمان توسط آقای کرزی خشنود اند، اما درخصوص اتهاماتی درباره‏ی نقض قانون اساسی و قانون انتخابات از سوی وی هنوز دل‏چرکین هستند. شاید بتوان گفت که آقای کرزی با واکنش در برابر نتیجه‏‏ی انتخابات ولایت غزنی اولین رشته از انتقادات را به سوی خود هدایت کرد.

تشکیل دادگاه ویژه برای بررسی موارد جرمی مرتبط با انتخابات دومین موردی بود که آقای کرزی را در معرض اتهام حرکت فراقانونی قرار داد. کم نبودند کسانی که با اصرار آقای کرزی برای بررسی تخلفات انتخاباتی، ماجرای تخلفات گسترده در جریان انتخابات ریاست جمهوری را نیز به یاد او آوردند و اتهاماتی را که در آن زمان مشروعیت حکومت او را زیر سوال می‏برد، تکرار کردند.

حملات بی‏سابقه در قصر سلام‏خانه

از سوی دیگر، نامزدهایی که در انتخابات برنده نشدند و خواستار رسیدگی به تخلفات انتخاباتی از سوی دادگاه ویژه هستند، آقای کرزی را در دفتر کارش در قصر سلام‏خانه و در برابر چشم‏ دوربین‏های خبرنگاران، برای اولین بار با صراحتی بی‏سابقه مورد حمله قرار دادند.

یکی از نمایندگان او را "مظلوم و قابل ترحم" خوانده به "فقدان اراده و قدرت" متهم کرد. در همین جلسه، آقای کرزی "بازیچه‏ای در دست سفرای خارجی و نمایندگان سازمان ملل" خوانده شد. برخی از این نامزدان از آقای کرزی خواستند که آنها را به زندان بفرستد یا همه به کوه‏ها رفته و علیه ‏او قیام خواهند کرد. در همین جمع به طور صریح از آقای کرزی خواسته شد که وقتی نمی‏تواند از عهده‏‏ی مسئولیتش خارج شود، باید استعفا کند.

آقای کرزی در این جلسه، برای اعتراض نامزدهای ناکام چاره‏‏ای پیشنهاد نکرد، اما با یادآوری فشار و دخالت بی‏پرده‏ی‏ «خارجی‏ها» جبهه‏ی دیگری را نیز در برابر خود باز کرد. او بدون اینکه ضمانتی برای ادعای خود خلق کند، برای کاندیدان معترض وعده سپرد که از حق آنان دفاع و حمایت خواهد کرد. در همین حال، با افتتاح پارلمان جدید و باز کردن راه برای کار نمایندگان پیروز در هیأت قوه‏ی مقننه، به طور غیر مستقیم نامزدهای معترض را پاسخ داد که می‏توانند راه خود را هرگونه خواسته باشند در پیش گیرند.

گامی دیگر در راهی پر از ابهام

رئیس جمهوری افغانستان برای افتتاح پارلمان جدید، ماجرای انتخابات و کشمکش‏های سیاسی پیرامون آن را پایان نداده است، اما به هر حال، باعث شده که بن‏بستی دیگر در روند سیاسی کنونی بشکند و کاروان دموکراسی و حاکمیت قانون، یک گام دیگر به جلو حرکت کند. ظاهراً به همین علت بود که فرستاده‏ی خاص دبیرکل سازمان ملل در افغانستان، از این حادثه به عنوان یک رویداد تاریخی یاد کرد و مقام‏های اتحادیه‏ی‏ اروپا و ناتو نیز از آن استقبال کردند.

نمایندگان مجلس، با هیجان آشکار، ماجرای انتخابات را پایان‏یافته تلقی می‏کنند و هرگونه اقدام بعدی در این زمینه را فاقد وجاهت قانونی می‏دانند. این در حالی است که دادگاه ویژه بر ادامه‏ی‏ کار خود تا روشن شدن پرونده‏ی نامزدان و ادعاهایی مبنی بر تقلب، تأکید می‏کند.

بنابراین، هرگونه سازشی که در وسط این کشمکش‏ها صورت گیرد، روابط مجلس و آقای کرزی را به طور جدی تحت تأثیر قرار خواهد داد. پارلمان و نظام سیاسی افغانستان گامی به جلو برداشته است، اما راهی که در پیش دارد همچنان پر از ابهام و سوالاتی است که هنوز هم پاسخ و راه حل روشن نیافته اند.

باز هم سوال مشروعیت

اولین چالش بزرگ در برابر پارلمان جدید، حراست از مشروعیت آن است. از همین حالا روشن است که نتیجه‏ی‏ تحقیقات دادگاه ویژه، هر چه باشد، تعدادی از نمایندگان کنونی پارلمان به تقلب و جعل‏کاری متهم خواهند شد. این در حالی است که تا آن زمان، همین نمایندگان با رأی خود هیأت اداری پارلمان را تعیین کرده و یا برخی از اصولنامه‏های داخلی پارلمان را تصویب خواهند کرد.

سوال مهم این است که آیا پارلمان می‏تواند در برابر اتهامات دادگاه ویژه از نمایندگان برحال خود حمایت کند و تصمیم‏های دادگاه ویژه را باز هم فاقد وجاهت قانونی اعلام کند؟ در آن صورت، اقدام بعدی آقای کرزی چه خواهد بود؟ دادگاه عالی که همزمان با افتتاح پارلمان وارد معرکه شد، در این وسط چه نقشی به عهده خواهد گرفت؟

پارلمان و حکومت، پوششی نهادی برای مناقشات فردی

دور اول پارلمان شاهد تنش‏های زیانباری میان حکومت و مجلس نمایندگان بود. حکومت ضعیف، اولین بهایی را که بر ملت تحمیل می‏کند، زایل شدن اعتبار و اتوریته‏‏ی آن در افکار عامه است. پارلمان جدید قرار است پایه‏گذار نظامی در کشور باشد که تا سال ٢٠١٤ بتواند تأمین امنیت و حفظ ثبات کشور را در فقدان حضور نیروهای بین‏المللی عهده‏‏دار شود. کشمکشی که از حالا بر روابط حکومت و پارلمان سایه انداخته است، دورنمای همکاری میان آنان را تیره و پر از چالش نشان می‏دهد.

مناقشاتی که در حول ماجرای انتخابات به راه افتاده است، در ظاهر هویت گروهی دو نهاد را در برابر هم قرار داده، اما در واقع، منافع و خواسته‏های فردی را نیز نشان می‏دهد که هویت گروهی این دو نهاد را به گروگان گرفته است.

رئیس جمهوری دلیل واضحی ندارد که بگوید در موضع خود، پاسدار قانونیت و عدالت در کشور بوده است، همانگونه که نمایندگان پیروز پارلمان نیز به مشکل می‏توانند خود را از اتهام تقلب و جعل‏کاری مبرا بدانند. بنابراین، به نظر می‏رسد که هویت گروهی دو نهاد پارلمان و حکومت، به یک نوع پوشش استتار برای افراد قانون‏گریز و متقلب تبدیل شده است.

سیاستمداران نسل دوم

پارلمان کنونی، به طور محسوسی در اختیار افرادی قرار گرفته است که اکثراً از رده‏ی‏ نسل دوم فعالان سیاسی در حلقه‏‏ی سیاستمداران افغانی محسوب می‏شوند. یکی از ویژگی‏های سیاستمداران نسل اول، آشنایی آنان با زبان و شیوه‏‏های مرسوم سیاست به سبک افغانی آن بود.

سیاستمداران نسل اول به همان نسبت که می‏توانستند راه مقابله با همدیگر را پیدا کنند، راه سازش و معامله با هم را نیز جستجو می‏کردند. نمایندگان جدید، اکثراً دارای زبان و منطق جدید هستند که در فضای سیاسی افغانستان، تازگی داشته و تا مرحله‏ای که پختگی لازم خود را پیدا کند، راه درازی در پیش خواهد داشت.

استحاله‏‏ی رهبران سیاسی در روند دموکراتیک، یک تحول مثبت و امیدبخش است، اما همین وجه مثبت، در فضا و شرایط آسیب‏پذیر افغانستان، سوال مدیریت و رهبری خردمندانه‏‏ی سیاسی را نیز برای این سیاستمداران مطرح می کند. اگر نمایندگان جدید بتوانند رویکرد سالم و مثبت خود را در تعاملات سیاسی چه در عملکردهای درونی پارلمان و چه در روابط آن با نهادها و امور بیرون از پارلمان به اثبات برسانند، افغانستان تحول بزرگی را شاهد خواهد شد، در غیر آن، همین ویژگی پارلمان جدید می‏تواند نقش آن را در وخامت اوضاع و مناسبات سیاسی در کشور زیانبار سازد.

تیرگی در روابط بین‏المللی

در روزهای اخیر، آقای کرزی اکثر اقدامات بین‏المللی در افغانستان را زیر سوال برده است: پی‏آر‏تی‏ها(تیم‏های بازسازی ولایتی) را به حکومت‏های موازی در برابر حکومت خود تشبیه کرده، حملات تندش بر شرکت‏های امنیتی خصوصی خارجی ادامه داشته و عملیات شبانه‏ی ناتو علیه طالبان را نیز محکوم کرده است.

در همین حال، الفاظ تند و بی‏پرده‏‏ی آقای کرزی در جریان دیدار با نامزدان معترض در جریان افتتاح پارلمان، بار دیگر روابط او با همکاران بین‏المللی‏اش را تیره ساخته است. معلوم نیست که آقای کرزی در وسط تمام چالش‏هایی که در برابر خود خلق کرده است، بار جنگ و مناقشه با همکاران بین‏المللی خود را چگونه تحمل خواهد کرد.

چالش‏های امنیتی

مناقشات مرتبط با جریان انتخابات پارلمانی درست در زمانی اوج می‏گیرد که آقای کرزی و حکومت او با تمام قوا در تلاش اند طالبان را به پیوستن به دولت تشویق کنند. اگر آقای کرزی نتواند در تأمین روابط سازنده و مثبت با پارلمان جدید موفق شود، تلاش‏های سیاسی او از وجهه و اعتبار لازم برخوردار نخواهد شد. در همین حال، اگر نامزدهای معترض نیز تهدید خود را جدی گرفته و از نفوذ و اقتدار خویش در محلات مختلف برای بیان اعتراض خود در برابر حکومت استفاده کنند، وضعیت امنیتی کشور با مشکلات دشوارتری رو به رو خواهد شد.

آقای کرزی و حلقه‏‏ی مشاوران او هنوز هم فرصت دارند که برای الگوی جدید مدیریتی خود تدبیری روی دست گیرند. فضای کنونی افغانستان به گونه‏ای است که آقای کرزی را فرا می‏خواند تا میدان و فضای سیاسی افغانستان را از سنت‏ها و تجربه‏های گذشته‏ی‏ غیردموکراتیک آن، جدا کند. در غیر آن، هر روز نه تنها فشارهای سیاسی بر فرد او افزایش خواهد یافت، بلکه کشور را به سوی بحران‏های خطرناک نیز هدایت خواهد کرد.