انتخاب آگاهانه‏ی مردم به استقرار صلح و ثبات در کشور کمک می‏کند

مصاحبه‏ی اختصاصی هفته نامه «قدرت» با انجنیر عباس نویان، نماینده‌ی پارلمان اول و کاندیدای پارلمان
برگرفته از شماره پانزدهم هفته نامه «قدرت»

قدرت: در آستانه‌ی دومین دور انتخابات پارلمانی قرار داریم. کشور ما یک دور تجربه‏ی پارلمان‏داری را پشت سر گذاشته است که شما هم عضو آن بوده اید. بناءً خوب است از اینجا شروع کنیم که از نظر شما مهم‏ترین چالش‏های پارلمان قبلی چه بود؟
نویان: در جواب سوال شما لازم است چند نکته‌ را مطرح سازم. نکته‌ی اول این است که افغانستان یک جامعه‌ی در حال گذار است. جامعه‌ی درحال گذار همان‌گونه‌که سیاست‏اش سیاست دوران گذار است و باچالش‏ها و موانعی جدی رو به رو است، نهاد‏هایی‌که در این جامعه پس از سال‏ها بحران و استبداد به وجود می‏آیند نیز، متناسب با همین دوره، شکل می‏گیرند و عمل می‏کنند. بنابراین، پارلمان به عنوان یک نهاد جدید در سیاست کشور، درکنار سایر نهادهای جدید در افغانستان، با مشکلات و موانعی مواجه بوده است. بسیاری از این مشکلات تا هنوز نیز کم و بیش وجود دارد. یکی ازاین مشکلات این بود که هنوز فکر پارلمانی به وجود نیامده بود و نمایندگان از کارکردهای پارلمان اطلاعات درستی نداشتند. فکر می‏کردند پارلمان چیزی شبیه یک جرگه‌ی قومی است. یکی ازمشکلاتی که ما با آن مواجه بودیم همین بود. پارلمان قبلی اولین پارلمانی بود که پس از سی سال جنگ به وجود آمد و اولین تجربه‌ی دموکراتیک مردم افغانستان بود.
نکته‌ی دومی که به اختصار باید عرض ‏کنم این است که در جامعه‌ی ما که بحران سی ساله‌ی بی اعتمادی و شکاف‏ها و نزاع‏های قومی را پشت سر گذاشته است، نخبگان سیاسی نیز تحت تأثیر همین فضا قرارگرفته بودند و کمتر دیده شد که فارغ از این امور به آسانی دور هم جمع شوند و باهم روی مسایل مورد نیاز جامعه به گفتگو بپردازند. به تعبیر دیگر، ما انسجام لازم را در بین نخبگان سیاسی خود شاهد نبوده ایم. این فضای عمومی بر پارلمان نیز حاکم بود. بخشی از نیروی پارلمان صرف نزاع‏ها و جدال‏های بی‌حاصل و کدورت‏های شخصی گردید.
قدرت: پارلمان اول به عنوان یک نهاد دموکراتیک در خیلی از موارد نتوانست به نحو شایسته‏ای عمل کند و در کار پارلمانی خود موفق عمل کند...
نویان: درست است. متأسفانه سیاست و امور سیاسی در افغانستان خارج ازقواعد دموکراتیک جریان داشته و هنوز هم دارد. پارلمان به عنوان یک نهاد دموکراتیک توانست این قاعده را تا حدودی برهم بزند و قواعد بازی سیاسی را به گونه‌ی دیگری رقم بزند. قبلاً همه چیز در محور یک فرد خاص می‏چرخید و در پارلمان نیز تصور می‏شد که افراد به تنهایی می‏توانند کاری انجام دهند. اما پارلمان قبلی نشان داد که گفتگو، دیالوگ و چانه زنی و تشکیل تیم‏ها، تعامل و ائتلاف با دیگران شیوه‏ی اصلی کار در پارلمان است. بنابراین کسی در پارلمان موفق بوده‌است که توانسته از این ابزارها و قواعد به وجه احسن به نفع مردم استفاده نموده باشد.
قدرت: با توجه به نکاتی که تذکر دادید، به طور مشخص، چه تفاوت‏هایی در زمینه‏ها و فضای انتخابات پارلمانی قبلی و پارلمان اول و انتخابات و پارلمان پیش رو می‏بینید؟
نویان: به نظر من در چند نکته پارلمان اول با پارلمان دوم تفاوت خواهد داشت. اول وجود تجربه‏ی یک دور گذشته پارلمان‌داری در کشور، که در بهبود پارلمان دوم موثر خواهد بود، هرچند ممکن است تعداد زیاد این تجارب ناموفق بوده باشد. این تجربه به نظر من بسیار گران‏بها است. پارلمان دوم این تجربه را پشت سر خود دارد و می‏تواند از آن استفاده نموده و از کاستی‏ها، نقایص و چالش‏های آن جلوگیری کند. دوم به دلیل تجربه‌ی جدید پارلمانی، مردم انتظارات فوق العاده زیادی از نمایندگان خود داشتند و فکر می‏کردند که همه‏ی مشکلات آن‏ها باید به زودی توسط نماینده‏ی شان حل شود. این انتظارات چیز عجیب و دور از انتظار هم نبود. مردم به دلیل زجرهایی که کشیده بودند توقع داشتند که همه‏ی مشکلات آن‏ها فوراً حل گردد. مسلم است که تمام این انتظارات قابل برآورده شدن هم نبود. به نظر می‏رسد که مردم در این دوره انتظارات واقعبینانه‏تری از پارلمان و نماینده‏ی شان خواهند داشت، زیرا که می‏دانند پارلمان جای طرح کدام خواسته‏های شان است و چگونه این خواسته‏ها را تحقق می‏بخشد. نکته‏ی دیگر اینکه در انتخابات انتظارات مردم از نمایندگان شان بیشتر رسیدگی به مسایل و مشکلات روزمره‏ی زندگی شان بود و کم‏تر به مسایل اساسی‏تر و ریشه‏دار دار توجه داشتند، اما با تجربه‏ی یک دوره پارلمان قبلی، فکر می‏کنم این بار مردم به پارلمان به عنوان یک ارگانی نظر خواهند داشت که مسایل و مشکلات بسیار عمیق و ریشه‏دار شان را در سیاست کشور حل کنند، و این نکته نگاه مردم را از خواسته‏های کوچک روزمرّگی شان از قبیل ساختن یک کوچه یا اعمار یک مسجد بیشتر به سوی خواسته‏های اساسی‏تر و کلان‏تر از قبیل قانونیت، رفع تبعیض، عدالت اجتماعی و ... معطوف خواهد کرد. در انتخابات قبلی پارلمانی مردم امیدوار بودند روزهای خوبی را پیش رو داشته باشند و نمایندگان آن‌ها بتوانند در راستای ایجاد یک جامعه‌ی مرفه و یک حکومت پاسخ‌گو برای مردم تلاش کنند. از طرف دیگر شرایط آن زمان بسیار متفاوت از امروز بود. در آن زمان امنیت بهتر بود، جنگ علیه تروریزم و دهشت افگنی به شدت جریان داشت و یک نیروی مقاوم و مصمم، چه نیروهای داخلی چه نیروهای بین‌المللی در مبارزه علیه تروریزم وجود داشت که متاسفانه در پنج سال گذشته این اراده به شدت تضعیف شده و حتا برداشت ما از تروریزم نیز عوض شده است. متأسفانه برخلاف دور قبلی، انتخابات پیش رو با مشکلات امنیتی فراوانی مواجه خواهد بود که زمینه‏ی حضور و مشارکت تعداد زیادی از شهروندان کشور را در انتخابات محدود خواهد ساخت. نکته‌ی دیگر، این است که در پارلمان اول، تنش‏های بسیار زیادی میان قوه‏ی مجریه و مقننه وجود داشت که بعضاً ناشی از تجربه‌ی ناقص، اختلافات سلیقه‌ای و سیاسی بود. امیدوارم در این دور، نمایندگان پارلمان از در افتادن در این بازی‏های فرصت‏سوز و تنش‏زا بپرهیزند.
قدرت: یکی از مشکلاتی که ازش زیاد سخن گفته می‏شود تعدد کاندیداها است. شما این مشکل را چگونه می‏بینید؟
نویان: شاید نفس تعدد کاندیداها بد نباشد، اما بی‏معیاری در میان کاندیداها نکته‏ای است که باعث آشفتگی فضای انتخابات می‏شود. تعداد زیادی از افراد، بدون داشتن معیارهای لازم و اندوخته‌های لازم خود را به دلایل گوناگون کاندید کرده اند. نکته‌ای را که باید در اینجا بیان کنم این است که درپارلمان گذشته، نمایندگان مردم نتوانستند قانون و یا معیارهایی برای نامزدان انتخابات وضع کنند. دلیلش روشن بود. پارلمان گذشته یک مجموعه‌ی به شدت نامتجانس بود. وقتی به پارلمان سایر کشورها نگاه می‏اندازیم، می‏بینیم شرایطی برای کاندیداها مقرر شده است. مثلاً حد اقل داشتن سند تحصیلی معتبر و معیاری. این یکی از نکته‏های منفی‏ای است که درکارنامه‌ی پارلمان اول وجود دارد. این طرح به دلیل اینکه بیشتر نمایندگان دارای تحصیلات عالی و توانایی تخصصی در کار شان نبودند و ازسوی دیگر، می‏خواستند این بار نیز خود را کاندید نمایند رد شد. به نظر من باید این طرح به تصویب می‏رسید.
قدرت: حالا که این طرح تصویب نشده است و معیارهای دقیق و روشنی هم برای کاندیداتوری وجود ندارد، به نظر شما آیا مردم خواهند توانست کاندید شایسته‏ی خود را پیدا کنند؟
نویان: من به هوشیاری و درایت سیاسی مردم باور دارم. مردم ما هوشیارتر از گذشته است و به جای اینکه بسیار احساساتی با مسأله برخورد کنند، از عقلانیت بیشتری کار خواهند گرفت. مردم اکنون دریافته اند که باید به شعار‏ها و انتظارات حداقلی ولی و واقع‌بینانه بسنده کنند. چون بودند کسانی که در انتخابات قبلی وعده‏های بسیاری دادند اما به هیچ کدام جامه‏ی عمل پوشانیده نشد و حتا امکان عملی ساختن بسیاری از آن‏ها وجود نداشت. چون چیزهایی را وعده داده بودند که از حیطه‏ی قدرت شان خارج بود و از این رو، نتوانستند آن‏ها را به انجام برسانند. مردم ما با این درک و شناخت به سوی انتخابات می‏روند. من یقین دارم که با درنظرداشت تجربه‌ی انتخابات قبلی، مردم انتخاب دقیق خواهند کرد و امیدوارم که پارلمان جدید با درنظرداشت تجربه‌ی گذشته و توجه به شرایط بحرانی کشور بتواند چاره‌ساز دردهای مردم بوده و راهکارهای درستی اتخاذ نمایند و دردهای مردم را درمان کند.
قدرت: پارلمان به عنوان یک نهاد مدرن بسترساز ورود جامعه به یک جامعه‌ی جدید و توسعه‌ی سیاسی است، با توجه به تجربه‌ی پارلمان قبلی که شما نیز عضو آن بودید، و با درنظرداشت بافت نمایندگان از اقشار، طبقات و طیف‌های مختلف و با توجه به وظایف و مسئولیت‌هایی که پارلمان بعدی خواهد داشت، نظر شما در مورد چالش‌ها و موانع پیش روی پارلمان بعدی چیست؟
نویان: با توجه به اینکه افغانستان چندین دهه جنگ‌های داخلی، نزاع‏ها و گسیخگی‏های اجتماعی و سیاسی را پشت سر گذاشته است و هنوز هم این شرایط به طور کلی از میان نرفته است بنابراین، چالش‏هایی که در برابر پارلمان قبلی وجود داشت در پارلمان آینده نیز کمابیش وجود خواهد داشت. به نظر من مهمترین دستاورد پارلمان قبلی رواج و نهادینه نمودن فرهنگ سیاسی جدید بود که عبارت از فرهنگ گفتگو و فرهنگ مدارا است. پارلمان قبلی زمینه‌ساز ایجاد یک گفت‌وگو میان طرف‌های متخاصم بود. ایجاد بستر و فضای گفتگو برای کسانی که در گذشته با هم دشمن بودند و توانستند زیر یک سقف جمع شوند و به گفت‌وگو با هم بپردازند. این فرهنگ، یعنی گفت‌وگو کردن به جای این‌که با زبان تفنگ با هم سخن بگویند، یک قدم به جلو بود. البته باید درنظرداشت که پارلمان یک پدیده‌ی نو و مدرن بود که بابرخی از پدیده‌ها، سنت‌ها و خرافات‌ که طرفداران و حامیانی در جامعه دارند، برخی با آن مخالفت می‌کرد. این مخالفت‌ها و مشکلات در پارلمان‌ بعدی هم وجود خواهد داشت، اما امیدوار هستم که با انتخاب نمایندگان شایسته از سوی مردم و تقویت و رشد جامعه‌ی مدنی بتوانیم بر این مخالفت‌ها و مشکلات فایق آییم.
قدرت: شما یکی از نمایندگان مردم در پارلمان قبلی بودید و حالا هم کاندیدای پارلمان بعدی هستید. چه تجربه‌هایی از پارلمان قبلی به شما انگیزه داده است تا کاندیدای پارلمان بعدی بشوید؟
نویان: پارلمان یک نهاد دموکراتیک است و اگر بخواهیم برای مردم و کشور خود، به خصوص در شرایط کنونی کاری انجام دهیم و خدمت کنیم، باید از ابزارها و شیوه‏های دموکراتیک استفاده کنیم. پارلمان جایی است که می‏توان ازطریق گفت‌وگو و تفاهم بسترها و راه‌کارهای لازم را برای تحقق مطالبات و خواسته‌های مردم، به وجود آورد. پارلمان، یکی از مهمترین ارکان دموکراسی به شمار می رود. دموکراسی بدون تقویت نهادهای آن به وجود نخواهد آمد و همه‏ی تلاش‏های ما به بن بست خواهد رسید. یکی از تجربیات با ارزشی که از پارلمان قبلی دارم عبارت از کارساز بودن منطق، گفتگو و دیالوگ است. گفت‌وگو و مدارا روش‏ها و راهبرد‏هایی هستند که در پارلمان می‌شود با دیگر نمایندگان از این طریق به تفاهم رسید. موفقیت یک نماینده‏ی پارلمان بستگی به این دارد که چه قدر از منطق قوی با درنظرداشت قواعد و معیارهای اخلاقی برخوردار است و چه ظرفیت‏هایی در او هست که بتواند از این ظرفیت‏ها برای ایجاد اجماع و وفاق میان نمایندگان و چانه‏زنی و تعامل با آنها، استفاده نماید. پارلمان محلی برای زورگویی و زورآزمایی نیست. بلکه محل و فضایی است برای یارگیری و یافتن نقاط مشترک. مهم‏ترین کارکرد پارلمان همانگونه که از نامش پیداست قانون گذاری و تصویب قوانین است. در دفاع از منافع مردم و قانونگذاری به نفع آن‌ها و نظارت از حکومت. به نظر من بسیار مهم است که با گفت‌وگو و تفاهم در پارلمان، جامعه را به سوی وفاق و همدیگرپذیری بکشانیم نه این که با به کار بردن الفاظ درشت و خشونت‌آمیز جامعه را به سوی نفاق و پراکندگی بکشانیم. من با گفت‌وگو و تفاهم برای ایجاد وفاق و همدیگرپذیری تلاش کرده‌ام و در صورت برنده شدن دوباره تلاش خواهم کرد و به همه‌ی کاندیدانی که برنده خواهند شد، دوستانه مشوره می‌دهم که در این راه تلاش کنند تا بتوانند برای رفاه و سعادت مردم و کشور کاری انجام دهند.
تجربه‌ی باارزش دیگری که من از پارلمان دارم در مورد نظارت از حکومت است. طوری که نمایندگان پارلمان نمی‌توانند با تندگویی و ایجاد تقابل میان پارلمان و حکومت، حکومت را به انجام خدمت به مردم وادار کند. به عنوان یک نماینده‏ی پارلمان باید طوری برخورد کردکه با اقدام‌های حکومت که در راستای منافغ مردم است همراه شد و از آن اقدام‌های حکومت که مخالف منافغ مردم است انتقاد کرده و مانع آن شد.
قدرت: آیا منطق گفت‌وگو و تفاهم توانسته است شما را در رسیدن به اهداف تان یاری برساند و آیا شما توانسته اید با استفاده از این منطق در پارلمان یارگیری کنید و به اهداف تان برسید؟
نویان: بلی، گفت‌وگو و تفاهم مرا در رسیدن به اهدافم یاری رسانده است. یکی از این موارد، رد بودجه‌ی 1389 بود که من با گفت‌وگو و تفاهمی که با شماری از نمایندگان داشتم، نقش مهمی در اثبات ناعادلانه بودن آن بودجه نظر به اصل عدالت اجتماعی و توسعه‏ی عادلانه و متوازن تمام مناطق کشور، و سپس رد آن، داشتم؛ اما بعد از آن با اصلاحاتی که به نفع مردم در بودجه انجام شد و بودجه را اندکی عادلانه‌تر کرد، در تصویب آن نیز نقش مهمی ایفا کردم. این نتیجه‌ی یارگیری و ایجاد همسویی و تعامل و وفاق با دیگر نمایندگان بود. روشن است که اگر نماینده‌ای بخواهد مورد یا مواردی را وارد قانون کند و یا تغییراتی در قانون بیاورد باید با دیگر نمایندگان به گفت‌وگو و تفاهم بنشیند، در غیر آن با یک رایی که دارد نمی‌تواند کاری از پیش ببرد.
قدرت: یکی از مشکلاتی که در جامعه‌ی ما وجود دارد، نبودن یک نهاد و تشکیلات منسجم است که بتواند منافغ مشترک شهروندان افغان را نمایندگی کند. در پارلمان هم این تشکل و انسجام وجود نداشت که بتواند میان نمایندگان هماهنگی ایجاد کرده آن‌ها را در رسیدن به اهداف مشترک ملی و انجام خدمت به ملت افغانستان کمک کند، به نظر شما مانع ایجاد چنین تشکلی در پارلمان چه بود؟
نویان: بی‌اعتمادی‌ها و خصومت‌های به‌جا مانده از جنگ‌ها و نابه‌سامانی‌های جنگ‌های داخلی و تبعیض‌ها و تفرقه‌های قومی، زبانی و مذهبی یکی از موانع ایجاد یک تشکل یا فراکسیون پارلمانی بود. مانع دیگر سیستم انتخاباتی افغانستان است که اجازه نمی‏دهد، احزاب و یا افرادی که اهداف مشترکی دارند با ایجاد همبستگی وایجاد یک تیم به پارلمان راه یابند و فراکسیون‌های پارلمانی ایجاد کنند. نمایندگانی که به صورت مستقل وارد پارلمان می‌شوند، هیچ الزامی نمی‌بینند که با نمایندگان دیگر هماهنگ شوند و برای رسیدن به اهداف مشترک ملی فراکسیون‌های پارلمانی را ایجاد کنند. تنها الزامی که می‌توانست نمایندگان را به کار مشترک بکشاند، الزام اخلاقی بود که متاسفانه کم‏تر کارگر افتاد و دیده شد که به جای مسایل ملی و مردمی، بیشتر مسایل قومی و منطقه‌ای در پارلمان به بحث گرفته می‌شد و بر آن‌ها پافشاری می‌شد. امیدوار هستم که با درنظرداشت تجربه‌ی پارلمان قبلی تشکل‌ها و فراکسیون‌های پارلمانی در پارلمان بعدی ایجاد شود و جای قوم‌گرایی و منطقه‌گرایی را یک روحیه‏ی ملی و انسانی بگیرد.
قدرت: یکی از شعارهای تبلیغاتی شما «پارلمان دوم؛ یک گام به جلو نه 18 گام به عقب» است. این شعار برای بعضی‌ها ابهام آلود است. لطف کنید توضیح دهید منظورتان از این شعار چیست؟
نویان: فکر می‏کنم بامن موافق اید که ما در دوره‌ی حساسی قرار داریم. از یک‌سو احتمال آمدن طالبان مطرح است و احتمال خروج نیروهای بین‌المللی که نگرانی آن را ایجاد کرده است که افغانستان دوباره به کام طالب و تروریسم برگردد. از سوی دیگر وجود تبعیض و تعصب و فساد گسترده در ادارات دولتی و گسترش ناامنی و ناتوانی دولت در تأمین و گسترش حاکمیتش مردم را از توانایی دولت برای حفظ امنیت آن‏ها ناامید کرده است و نیز برخوردهای دوگانه‏ی مقامات مسئول در قبال اقوام مختلف افغانستان و تشویق و گسترش روزافزون خشونت، نه تنها میان مردم و حکومت فاصله ایجاد کرده و مردم را نسبت به حکومت بی‏اعتماد کرده است، بلکه حتا دولت را متهم به دامن زدن تعصبات و تبعیضات قومی ساخته است. این مسایل نگرانی آن را ایجاد کرده است که افغانستان دوباره به دوران جنگ‏های داخلی برگشت کند. منظور من از این شعار این است که با شرکت در انتخابات و انتخاب دقیق باید یک گام به جلو برداریم و به سوی استقرار دموکراسی، قانونیت، حقوق بشر، جامعه‏ی مدنی و صلح و ثبات در کشور برویم، نه این‌که با بی‌تفاوتی نسبت به منافع و مصالح ملی و پیش‏‏گرفتن قوم‌گرایی و تبعیض و انتخاب نمایندگان با معیارهای قومی و تبعیض‌آمیز، اجازه دهیم که افغانستان به جنگ‌های داخلی، یعنی اوضاع 18 سال قبل، بازگشت کند و دست‌آوردهای مدنی چند سال گذشته از میان برود. من از مردم می‌خواهم که در انتخابات سهم بگیرند و با انتخاب دقیق و سنجیده و فرستادن نمایندگان مسئول به پارلمان، نگذارند پارلمان جای تفرقه‌افگنی میان مردم شود و افغانستان به جنگ‌های داخلی برگردد. شرکت گسترده‌ی مردم در انتخابات و انتخاب دقیق‌شان می‌تواند روند دموکراسی در کشور را مشروعیت بخشیده و تقویت کند و به استقرار صلح و ثبات کمک کند. روندی که به نفع همه‌ی اقوام افغانستان است و ملت افغانستان همگی از آن سود می‌برند. امیدوارم مردم برای تقویت این روند در انتخابات شرکت کنند و رای بدهند.