«قیمت» معامله با طالبان چگونه پرداخت می شود؟

پکتیکا در خون تپید. بیشتر از صد نفر کشته و زخمی روی زمین افتادند. قربانیان اکثراً کودکان و نوجوانانی بودند که برای تماشای بازی والیبال گرد آمده بودند. گویا کسی نه به طالب فکر می کرد نه به اشرف غنی. لحظه ای بود که می توانستند خود شان باشند. نگاه کنند و بخندند و شب با قصه هایی پر از نشاط و شادی به خانه برگردند.

اما گرگی در لباس طالب، وسط جمعیت خزیده بود. درست مثل دیگران. نه لباسش غیرعادی بود و نه قیافه اش. به لهجه مردم سخن می گفت و اکت و ادایش فرقی با دیگران نداشت. اهل قریه ای در همین ولسوالی بود. اما ذهنش مصروف چیزی دیگر: شمارش کسانی که باید در یک چشم به هم زدن به زمین می افتادند.

ارگون نیز در پکتیکا واقع است. بازار کوچکی مملو از مردمان عادی با دکان و مکتب و شفاخانه. در بیست و چهارم سرطان، در یکی از عصرهای ماه رمضان، طالبی با یک موتر بزرگ مملو از مواد انفجاری وارد بازار شد. کسی به او هم توجه نکرد. با انفجار موتر، ده ها نفر کشته و زخمی شدند. بازار به تلی از مخروبه و خاکروبه تبدیل شد. از آن عصر تا امروز شمار قربانیان انفجار طالبی از قلم ارگ نیز بیرون افتاده است. شعاع عملیات طالبی از قندهار تا غزنی، از کابل تا کندز، از بادغیس تا سنگین، از جلال آباد تا لوگر به شکل دایره ای موج می اندازد. اینک این موج، باری دیگر به پکتیکا رسیده است تا قربانیانش را از میان کودکان و نوجوانان انتخاب کند.

***

اشرف غنی در یک سخن معروف برای هر امری در برابر خود «قیمت» قایل می شود. او وقتی به سوی قدرتمندان سیاسی می رفت تا آنها را به تکت انتخاباتی خود جلب کند، این سخن را برای تفسیر اقدامات سیاسی خود بر زبان می راند. در مورد طالبان و صلح نیز این تعبیر را به کار می برد: «صلح قیمت دارد. قیمت صلح را باید پرداخت کنیم.»

اما ظاهراً سرگرم شدن در گیر و دار هنگامه های انتخابات، فرصت لازم برای شرح و بسط این تیوری را از اشرف غنی گرفت. پای او در جال سیاست گیر ماند و از موقف اکادمیک خود دور افتاد. «قیمت» هر ارزش، در حوزه مطالعات اکادمیک، با دقتی بیشتر تعیین می شود. اشرف غنی وقتی وارد میدان سیاست شد، از حوزه مطالعات اکادمیک اندک اندک فاصله گرفت. گویا به همان اندازه که فرصتش برای مطالعات منظم کاهش یافت، فرصتش برای تأمل و تفکر نیز محدود شد. او گرفتار روزمرگی در سیاست شد. معامله و زد و بندهای سیاسی، قسمت اعظم انرژی او را به خود اختصاص داد. یکی از مهم ترین کارهای او این بود که برای هر متاعی در روی میز سیاست و مدیریت سیاسی خود، «قیمت» لازم و مناسب را تعیین کند. این کار با گذشت هر روز به تعویق افتاد.

در قیمت گذاری برای هر متاع، ارزش های اعتباری و ذاتی را باید از هم تفکیک کرد. اشرف غنی در برخی از امور این تفکیک را انجام داده است: قیمت «رأی» را با «پول» یا کرسی حکومت تعیین کرد؛ قیمت حمایت قدرتمندان در انتخابات ریاست جمهوری را با احترام به نقش و نفوذ آنان در مدیریت قدرت سیاسی؛ قیمت تأمین ثبات سیاسی و جلوگیری از فروپاشی نظام را با رضایت به تقسیم قدرت با تیم مخالف؛ قیمت آشتی با پاکستان را با رفتن به این کشور و دست دراز کردن در برابر ملا فضل الرحمان و جنرالان ارتش و آی اس آی و نواز شریف؛ قیمت رابطه با امریکا و ناتو را با امضای قرارداد دو جانبه امنیتی....

اما هنوز قیمت یکی از «متاع»های مهم تعیین نشده است: استمالت و دلجویی از طالبان. هنوز هم این قیمت را با خون و گوشت و استخوان بی پناه ترین انسان این کشور پرداخت می کنیم. کرزی در پرداخت این قیمت سخاوتی بیش از حد نشان می داد. گاهی او را متهم می کردند که در این معامله باددستانه و بدون سنجش حرکت می کند. او حتی خطاب به طالبان گفت: «معلم بکشید، مکتب بسوزانید، ... باز هم می سازیم، باز هم می سازیم».... این رویکرد، نه سیاست بود، نه معامله، نه سنجش، نه خرد، نه تدبیر، نه انصاف، نه شعور، نه وجدان، نه ادب. تنها تضرع بود و استیصال و درماندگی. طالبان نیز این واقعیت را در کرزی درک می کردند و هر بار بیشتر از پیش با سیلی انتحار و اهانت، پاسخش را پس می دادند. کرزی، در این زمینه رکورد خوبی بر جای نگذاشت.

حالا توپ افتاده است به میدان اشرف غنی. او در ابتدای حرکت، زبان صریح و دیدگاهی روشن داشت. او نه تنها در سخنان انتخاباتی خود، بلکه در منشور تحول و تداوم به صراحت هشدار داد که طالبان نباید اتوریته و اقتدار دولت را به آزمون گیرند. او گفت که «حق استفاده از سلاح و خشونت تنها و تنها در انحصار دولت است» و طالبان تنها در صورتی می توانند دست نوازش و دوستی را شاهد شوند که به این حق مشروع دولت احترام بگذارند. او دفاع و حراست از جان و مال و عزت و حیثیت تک تک شهروندان را از وجیبه های مهم دولت خود عنوان کرد. کمااینکه همین سخن را در یکی از آخرین دیدارهایش با منسوبین امنیت ملی نیز با صراحت ابراز داشت.

***

بازدید اشرف غنی یا سایر اراکین دولت از قربانیان انتحار و انفجار امری نیکو و قابل تحسین است. ابراز همدردی با مردم، عواطف زخم خورده آنان را اندکی التیام می بخشد.... اما آنچه از غنی و سایر زمامداران حکومت وحدت ملی انتظار می رود، به مراتب فراتر از این رویکردهای معمول و تعارفی است. اشرف غنی و همراهان حکومت او از اقتدار مشروعی برخوردارند که پشتوانه میلیون ها رأی آگاهانه مردم را با خود دارد؛ در حالی که طالبان، با نفرت و انزجار مردم، تنها در اتکا به شبکه های استخباراتی منطقه و گروه های تروریست بین المللی عمل می کنند. کرزی ارزش اقتدار مشروع خود را با بی مبالاتی روی ترازویی می ریخت که در پله دیگرش طالب قرار داشت. از اشرف غنی انتظار می رود که این رویکرد را کنار بگذارد. طالب با اشرف غنی قابل مقایسه نیست و حرمت سخن و تصمیم اشرف غنی باید متفاوت تر از آن باشد که کرزی تصور می کرد.

اشرف غنی باید حل مشکلاتش با پاکستان را در صدر سیاست مقابله با طالبان قرار دهد. پاکستان، دست کم هشت هزار مدرسه طالب پرور دارد. اگر هر مدرسه در سال تنها یک نفر انتحاری تربیت کند که به افغانستان بفرستد، در سال می شود هشت هزار نفر انتحاری. تقسیم هشت هزار نفر به 365 روز، شمار انتحاری هر روز را می رساند به بیشتر از 21 نفر. اشرف غنی این محاسبه را هم باید در فهرست رسیدگی هایش داشته باشد تا در ختم روز قیتمش برای «صلح با طالبان» یا «مقابله با پاکستان» بر هوش محاسبه گرش سوال ایجاد نکند.

***

با هر حادثه انتحار و انفجار یا حمله بر یک پاسگاه پولیس یا پوسته اردوی ملی، داشته های ذهنی اشرف غنی جابجا می شود. او باید به زودی از مرحله رده بندی عنوان طالبان بین «مخالفان مسلح» و «مخالفان سیاسی» و «برادر ناراضی» عبور کند. او اهل محاسبه است و این ویژگی را در سیاست خود نباید فراموش کند یا دست کم گیرد. او چشم های زیادی را در عقب گام ها و اقدامات سیاسی خود بخیه زده است. اظهارات تکراری و بی مزه سخنگویان امنیت ملی یا پولیس ملی یا فلان شخص دیگر نمی توانند جای موضع صریح و قاطع و تعیین کننده «اشرف غنی» را پر کنند. تشدید حملات طالبان بر شهرها نشانه ضعف آنان نیست. این ادبیات را رژیم کمونیستی در دوران مقابله با مجاهدین ابداع کرد و تا زمان کرزی نیز همین ادبیات بر زبان و تأویلات سخنگویان دولتی حاکم بود. اشرف غنی باید به این ادبیات خاتمه بخشد. اشرف غنی باید اذعان کند که دشمنی که بتواند یک شهروند کشور را تهدید کند یا به قتل رساند، ضعیف نیست. خیلی قوی است و با قوت خود، حاکمیت ملی کشور را با تمام مشروعیت آن به آزمون می گیرد. اشرف غنی با استفاده از اقتدار دولت، باید نشان دهد که اجازه نمی دهد طالبان قوی جلوه کنند.

این مطلب در ستون «روزنوشت» جامعه باز نیز منتشر شد. 0