۱۳۹۳ آذر ۲۵, سه‌شنبه








باز هم دهه محرم است. شهر پر است از دروازه و بیرق و سقاخانه. فضای شهر مملو است از صدای نوحه و روضه و خطبه. امسال، این تصویر برجسته تر از سال قبل به نظر می رسد، همانگونه که سال قبل پررنگ تر بود از سال قبل تر.
از این نمادسازی ها و نمایش ها و تظاهرات به دنبال چه چیزی هستیم و چه دست و دست هایی در عقب پررنگ ساختن مراسم محرم به اینگونه است؟ هزینه های این نمادسازی ها از کجا می آید و آیا هیچ موردی بهتر از این مورد برای صرف هزینه های عاشورایی خود نداریم؟
هیچ مرجع مذهبی برجسته ای نیامده است تا در مدح یا ذم این مراسم ها به طور رسمی حرفی بگوید و بعد پشت حرف خود بایستد. محمد محقق در کنار حاجی رمضان می نشیند و با لباس عزاداری و تکه ای سبز بر پیشانی سینه می زند، خلیلی دو زانو می نشیند و دست روی پیشانی می گیرد و همراه با عزاداران در پای روضه می گرید، محسنی برای مردم از فضیلت عاشورا و نمادهای عاشورایی می گوید، ... اما هیچ کدام آنان نمی گوید که واقعاً آنچه فضای شهر و زندگی مردم را در کنترل خود دارد، با مدیریت و سازماندهی چه گروه و چه مرجعی بوده و آیا در این نمادها نیز رضایت و مدیریت سیاسی و مذهبی آنان دخیل است؟
ساده ترین حرفی که می توان گفت، این است: در دهه محرم، زمام امور جامعه و شعور و اعتقاد و سرنوشت مردم به دست کسانی می افتد که در روزهای عادی کسی حاضر نیست این موقعیت را برای آنان قایل شود. نه محقق در روزهای عادی به سخن و صدای نوحه خوانی گوش می دهد که اکنون با ریتم آوازش سینه می زند و نه خلیلی قبول می کند به سخن کسی اعتنا کند که امروز با صدای روضه اش غرق اشک و ماتم می شود و نه محسنی لب باز می کند تا بگوید که این همه بیرق و سقاخانه و دروازه و زنجیرزنی و قمه زنی در گوشه و کنار شهر از آستان او هدایت می شود و همه این مرثیه ها و روضه ها و نوحه ها با رضایت و فتوای او فضای شهر را پر می کند.
***
معادله صاف و ساده است: سالی یک بار و آنهم یک روز، اگر بیرق سیاهی به مناسبت سالیاد مسعود از پل سوخته بالاتر نصب شود، رگ های گردن پنجاه تن می پندد که این عمل تحریک کننده است. مسعود نه نماد مذهبی دارد و نه تحریک و شماتتی به اعتقاد و باور مذهبی کسی است. صرفاً یک چهره سیاسی است و در ادبیات سیاسی رایج کشور نیز عنوان قهرمان ملی دارد. دست کم تحملش به اندازه هر نماد ملی دیگر، خواسته یا نخواسته، آسان تر است. اما وقتی گروهی دیگر، ده روز تمام، با تصویر و صدایی بر فضای شهر حاکم می شود که بر زندگی و راحتی میلیون ها شهروند تأثیر می گذارد، چرا هیچ کسی به مسوولیت ها و پیامدهای آن توجه نمی کند؟ اگر فردا در یکی از راهپیمایی ها و تظاهرات خیابانی، انتحاری صورت گرفت و یا فاجعه ای از آنگونه که در ناحیه ابوالفضل اتفاق افتاد، پیش آمد، مسوولیت آن را چه کسی بر عهده می گیرد؟
***
امام حسین، برغم تصویری که در ادبیات و فرهنگ های عاشورایی کنونی ما گرفته است، تصویرهایی را با زبان و رفتار خودش به تاریخ سپرده است که برای ما همان «چراغ هدایت» و یا «کشتی نجات» بوده می توانند. وقتی گامش را برداشت، به صورت مکتوب وصیت نامه نوشت و گفت که قصد شرارت و فساد انگیزی و طغیان و ستم ندارد، بلکه می خواهد اصلاح گری کند و سنت «امر به معروف» و «نهی از منکر» را در جامعه اسلامی زنده سازد. کجای کاری که اکنون ما در فرهنگ های رایج عاشورایی خود داریم با این اصول مندرج در وصیت نامه امام حسین موافق است؟
امام حسین در یکی از سخنانش در تفاوت خود با عصر یزیدی حاکم بر زمانش، خطاب به مردم گفت: آیا نمی بینید که به معروف امر نمی کنند و از منکر باز نمی دارند؟ ... پس، در چنین حالی، انسان مومن باید به دیدار پروردگارش رغبت کند. مگر یکی از اثرگذاران مذهبی و مدعیان نفوذ بر فکر و رفتار جامعه حاضر می شود تا برخیزد و بگوید که آنچه به نام امام حسین تبارز می یابد، «معروف» نیست و «منکر» است؟
حرف هایی از اینگونه زیاد است که می شود پی هم ردیف کرد. سخن بر سر آن است که اگر واقعاً آنچه را انجام می دهیم ربط و نسبتی با امام حسین دارد، باید مسوولیت آن را نیز بر دوش گیریم و اگر مسوولیتش را نمی پذیریم، جامعه را در نجات از این وضعیت کمک کنیم، قبل از اینکه فرصت برای برگشت خیلی دیر باشد.
***
با اطمینان می توان گفت که در این شهر، دوستداران امام حسین اندک نیستند و امام حسین نیز حرف های زیادی دارد که برای بهترین های این شهر بگوید. شاید سزاوار نباشد که در برابر فکر و شعور و اعتقاد خود اینگونه بی مبالات باشیم و در برابر ناروایی هایی که بر ما می رود تا این حد به زانو بیفتیم.
عاشورا و محرم فرصتی برای جدی ترین فکر و تأمل های ماست. قبل از همه باید به این فکر کنیم که چگونه می توانیم امام حسین های خود را برای خود نگه داریم نه اینکه قبل از همه آنان را به قربانگاه بفرستیم؟ چه کار کنیم تا امام حسین های ما قبل از اینکه به سادگی بروند و بهانه ای شوند برای عزا و ماتم و گریستن، بمانند تا برای ما امکانی باشند برای یک زندگی بهتر و عزتمندانه تر؟
بالاخره، اگر امام حسین را مظهری از نیکویی ها می دانیم، بکوشیم تا با ماندن و حفظ شدن آنها، مجال تبارز بدی ها کمتر شود. به یاد امام حسین، نمادهای نیکویی و احسان و صلاح را در جامعه تقویت کنیم که عزت و شکوه و وقار ما ضمانت های بیشتری داشته باشند. بگذاریم امام حسین به جای اینکه ده روز در سال بر مردم تحمیل می شود، تمام روزهای سال در خانه های مردم و با نگاه های مردم زندگی کند و تبارز داشته باشد.
قرار است عاشورا ما را نجات بخشد، اما اکنون باید کاری کرد که عاشورا نجات یابد. هراس این است که کشتی عاشورا به جای ضمانت نجات، ما را به صخره های هولناکی نکوبد که هیچ راهی برای نجات باقی نماند!
قرآن می گوید: ای صاحبان چشم، عبرت بگیرید!

هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر