مسأله‌ی کوچی‌ها: اولین موضوع «اتاق فکر» (9)

اولین جلسه‌ی رسمی «اتاق فکر» برای بررسی چالش‌های انتخابات موفقانه پیش رفت، اما دشواری کار را نیز برملا کرد. در جلسه دو نکته‌ی اصلی راه حل نیافت: اول، رابطه با حزب وحدت و ستاد انتخاباتی آن؛ دوم، مطالبات اساسی از اشرف غنی و نحوه‌ی طرح و پیش‌برد آن‌ها. روز یک‌شنبه، 10 قوس، جلسه به بررسی مسأله‌ی کوچی‌ها اختصاص یافت و اینکه چه راه حلی را خود ما می‌توانیم برای اشرف غنی پیشنهاد کنیم.

***

من از پیشینه‌ی طرح مسأله‌ی کوچی‌ها با اشرف غنی یاد کردم و گفتم که اولین نکته‌ی مورد توافق من با اشرف غنی حل مسأله‌ی کوچی‌ها بود و در اولین جلسه‌ی اشرف غنی با خلیلی نیز حل بنیادی و دایمی مسأله‌ی کوچی‌ها مورد تأکید قرار گرفت. خلیلی باید در این مورد با اشرف غنی صحبت کرده باشد و حالا نیز خلیلی مسوولیت دارد تا در رابطه با آن با اشرف غنی به توافق برسد. من گفتم که خلیلی، بعد از کنار رفتن از معاونت ریاست جمهوری، در نقش یک رهبر سیاسی ظاهر می‌شود و می‌تواند حل مسأله‌ی کوچی را به عنوان خواست عمده‌ی خود برای اشرف غنی مطرح کند و خواهان راه‌حل قاطع و مشخص باشد. به نظر من این راه حل چیزی جز «لغو فرمان حکومت‌های گذشته» و «تطبیق برنامه‌ی اسکان کوچی‌ها» نیست. کوچی‌ها نیز به زمین و جایدادی که در هزاره‌جات خریده و برای آن‌ها قباله‌ی شرعی دارند، دسترسی بیابند و کسی برای شان مزاحمت خلق نکند.

دانش گفت که تا کنون خلیلی در مورد مسأله‌ی کوچی‌ها حرف مشخصی نگفته و در حزب نیز در این مورد بحث و بررسی نشده است. او گفت که خودش نیز در این زمینه با اشرف غنی حرف نزده و نمی‌داند که دقیقاً نظر اشرف غنی چیست. بااینهم، وی تأکید کرد که مسأله‌ی کوچی «حساسیت» زیادی دارد و هرگونه طرح باید به گونه‌ای ریخته شود که «برای هیچ طرف حساسیت خلق نکند». دانش دقیقاً نگفت که این طرح که «حساسیت خلق نکند»، چه خواهد بود.

داکتر امین احمدی گفت که مسأله‌ی کوچی‌ها دو گونه راه‌حل می‌تواند داشته باشد: یکی راه‌حل درازمدت و یکی راه‌حل کوتاه‌مدت. اولین ضرورت این است که مسأله‌ی کوچی‌ها صبغه‌ی سیاسی داده نشود و به عنوان یک مسأله‌ی حقوقی به آن نگاه شود و بُعد عاطفی و انسانی آن برجسته‌تر شود. او گفت: مدیریت بحث کوچی‌ها را با شیوه‌های سنتی نمی‌توانیم پیش ببریم. این قضیه باید به طور علمی و تخصصی در چوکات قانون و با اتکا به احکام قانون اساسی که بر اسکان دایمی کوچی‌ها تأکید دارد، مدیریت شود. این راه‌حل دایمی و درازمدت است، اما برای کوتاه‌مدت باید تدبیری گرفته شود که جنگ و درگیری اتفاق نیفتد و از رفتن کوچی به مناطقی که درگیری و نزاع صورت می‌گیرد، جلوگیری شود.

جوادی اعتراف به اشتباهات تاریخی حکومت‌های گذشته و سیاست‌های غیردموکراتیک آن‌ها را یک ضرورت خواند و گفت که اثرات روانی مسأله‌ی کوچی‌ها و ظلم و تبعیضی که بر هزاره‌ها رفته است، جز با اعتراف زمامداران طراز اول پشتون، قابل رفع نیست. او گفت که مردم در انتخابات با تکانه‌های روانی و عاطفی بیشتر اقناع می‌شوند تا با استدلال و مباحث منطقی و علمی. به همین دلیل، او راه‌حل درازمدت را در طرح‌هایی مانند اسکان دایمی کوچی‌ها و پرداختن به قانون دانست، اما راه‌حل کوتاه‌مدت را در برخورد صادقانه و صریح اشرف غنی به عنوان نامزد انتخابات ریاست جمهوری عنوان کرد. او گفت اگر اشرف غنی بخواهد جدی عمل کند، می‌تواند مخاطبان خود در میان کوچی‌ها را نیز با توجه به اهمیت انتخابات و آرای مردم هزاره قناعت دهد. جوادی گفت: انتخابات به رأی کار دارد و بدون حل مسأله‌ی کوچی قناعت‌دادن مردم هزاره برای رأی دادن به اشرف غنی دشوار است.

دکتر جواد صالحی گفت که غنی فرصت خوب برای نظام‌سازی در افغانستان است. معضل کوچی و هزاره از طریق ساختن نظام حل می‌شود، نه از طریق توافق افراد و شخصیت‌ها. راه‌حل کوچی نیز تنها از طریق اشرف غنی که خودش یک کوچی است، امکان دارد نه با کسی دیگر غیر از او. صالحی اشرف غنی را «معمار افغانستان جدید» عنوان کرد و گفت که حل تخصصی مسایل ملی با طرز فکر و شیوه‌ی مدیریت اشرف غنی ممکن است نه با راه‌کارها و رویکردهای قبیلوی. او گفت: «عبدالله در نهایت آدم‌ها را عوض می‌کند، نه نظام را؛ زلمی رسول و دیگران نه نظام را عوض می‌توانند نه آدم‌ها را؛ اما اشرف غنی، نظام را عوض می‌کند هر چند آدم‌ها در جای خود بمانند». او با تأکید گفت که ما باید دید خود را از گذشته به حال و آینده معطوف کنیم و در مسایلی که پیش رو داریم موقف فعال بگیریم نه منفعل.

***

در نتیجه‌ی بررسی‌هایی که صورت گرفت توافق شد که دانش و خلیلی بحث کوچی را با جدیت و به طور صریح با اشرف غنی مطرح کنند و حالا که او خودش متعهد به ارایه‌ی راه حل شده است بخواهند که او طرح خود را پیش‌کش کند. خواست اصلی این است که مسأله‌ی کوچی به هر طریقی که می‌شود حل شود تا دیگر به عنوان یک «زخم ناسور» باعث خون‌ریزی و رنج نشود، اما میکانیزم و شیوه‌ی حل آن را نیز خود اشرف غنی می‌تواند نشان دهد. از من نیز خواسته شد که به طور شخصی، مسأله‌ی کوچی‌ها را با اشرف غنی مطرح نکنم و بگذارم که از مجرای خلیلی و دانش، به عنوان مسأله‌ای مرتبط با کمپاین پی‌گیری شود و تأثیرات آن بر میزان توجه و رأی مردم مورد تأکید قرار گیرد.

عمده‌ترین مواردی که به توافق رسید این بود که اول، «هرگونه طرح در رابطه با مسأله‌ی کوچی‌ها باید به طور واضح در برنامه‌ی انتخاباتی گنجانیده شود»؛ دوم، «جلوگیری از خون‌ریزی و تطبیق احکام قانون اساسی مبنای هرگونه طرح باشد»؛ و سوم، «راه‌حل نیز کوتاه و قاطع باشد و به جلسه و مشوره‌ی چهره‌های سنتی و قبیلوی واگزار نشود».

در این جلسه همچنین گفته شد که تلویزیون «نگاه» با دعوت از شخصیت‌های بانفوذ و صاحب‌نظر، موضوع کوچی‌ها را از طریق میز گرد به بحث عام بکشاند تا هم افکار عامه با موضوع آشنا شوند و هم زمینه‌ی ارایه‌ی طرح و تطبیق راه‌حل‌ها فراهم شود. برگزاری سیمینار و ورکشاپ‌های علمی و تخصصی نیز مورد اشاره قرار گرفت و از دانش خواسته شد تا در زمینه‌ی تدارکات و نیازهای لوژستیکی آن‌ها اقدام کند. بلیغ و انجنیر احمدی نیز متعهد شدند که در زمینه‌ی برگزاری این‌گونه سیمینارها و ورکشاپ‌ها با دانش همکاری کنند.

در رابطه با سایر مطالباتی که از اشرف غنی و حکومت بعدی داریم، گفته شد که در جلسات بعدی «اتاق فکر» روی آن‌ها بررسی شود، اما تمرکز اصلی بر راه‌اندازی کمپاین خوب و قدرتمند باشد تا هم در جریان انتخابات و هم بعد از آن بتوانیم به گونه‌ی موثر و فعال نقش بازی کنیم. (ادامه دارد)