مصاحبه اختصاصی انجنیر عباس نویان، کاندیدای دور دوم انتخابات پارلمانی، با «قدرت»
(شماره دهم «قدرت»)
قدرت: جناب آقای نویان، مبارزات انتخاباتی در جریان است و شما برای دومین بار خود را نامزد کرده اید. ممکن است بگویید که تجربهی تان از اشتراک دومین باره در این مبارزات، چه شباهتها و تفاوتهای عمدهای را از دور اول تا دور کنونی نشان میدهد؟
نویان: دور قبلی تجربهی اول انتخابات پارلمانی در کشور بود. عمدهترین شباهت به نظر من همین اشتراک در مبارزات انتخاباتی است. اما تفاوتهای زیادی به نظر میرسد. از آن زمان تا حالا پنج سال گذشته و مردم تجربههای سیاسی خوبی اندوخته اند. سطح آگاهی مردم نیز بلند رفته است. برخی از تفاوتها امیدوارکننده است و برخی هم متأسفانه خوشایند نیستند. هیجان مردم از اشتراک در انتخابات متفاوت است، تعداد نامزدان بیشتر از دورهی قبلی است، شعارهای انتخاباتی به طور محسوسی متفاوت است، تنوع نامزدان از لحاظ فکری و تعلقات سیاسی و توانمندیهای شخصی برجستهتر است، نیازها و سوالهایی که در برابر کاندیدان وجود دارد متفاوت است، نسل جوان و آگاه جامعه بیشتر از دور گذشته وارد صحنه شده اند و این نسل به خودی خود وضعیت را متفاوت ساخته است... البته در مورد تمام این تفاوتها میشود به تفصیل صحبت کرد.
قدرت: شما گفتید که هیجان مردم از اشتراک در انتخابات متفاوت با دور گذشته است. این تفاوت مشخصاً در چیست و فکر میکنید دلیل یا دلایل عمدهی آن چه خواهد بود؟
نویان: واضح است که مردم در دور اول با شوق و علاقهی زیادی در انتخابات شرکت کرده بودند. یکی از دلایل آن این بود که مردم تازه از زیر سیطرهی طالب و جنگهای داخلی رها شده و به امیدِ داشتن یک آیندهی خوب در انتخابات شرکت کردند. مردم انتخابات را دریچهای برای تحقق آرزوهای خود میدانستند. اینبار البته هیجان مردم کمتر شده است. من البته این امر را نشان نومیدی مردم از پارلمان نمیدانم، بلکه بیشتر به دلیل این میدانم که مردم نسبت به پنج سال قبل از واقعیتهای جامعه آگاهیهای بیشتری یافته اند و میدانند که پارلمان چه کارهایی را میتواند و چه کارهایی را نمیتواند. همچنین مردم با تواناییها و ضعفهای پارلمان نیز به طور واقعبینانهای آشنا شده اند.
قدرت: فکر نمیکنید که کارکرد اعضای پارلمان نیز در این کاهش هیجان مردم نقش داشته باشد. مثلاً کاندیدان وعدههایی به مردم دادند که در عمل نتوانستند آن را تحقق بخشند؟
نویان: شما دقیق میگویید و من آن را رد نمیکنم. در دور اول، هم مردم و هم کاندیدان، توقع شان از پارلمان تا حدودی غیرواقعبینانه بود. پارلمان هم در کل به عنوان یک نهاد، و هم در افراد آن، ضعفهایی نشان داد که مردم را تا حدودی نومید ساخت. اما فکر میکنم موضوع را تنها از این زاویه نگاه نکنیم. نفس همین که مردم از واقعیتهای پارلمان آگاهی بهتری یافته اند، یک گام به جلو و مثبت است. اما نباید کاهش هیجان مردم را نشان بیتفاوتی آنان نسبت به پارلمان و یا نسبت به اهمیت آن در حیات سیاسی مردم تلقی کنیم. کاهش هیجان میتواند بیانگر پختگی سیاسی مردم و افزایش آگاهی در میان مردم نیز باشد که میتواند روی انتخاب بعدی شان تأثیر زیادی داشته باشد. مردم باید در هر صورت، با تجربههای سیاسی پارلمان بیشتر آشنا شوند تا تجربههای شان غنیتر شود.
قدرت: گفته میشود که انتخابات این بار بیشتر رنگ محلی و منطقهای و قومی گرفته است. آیا شما با این حرف موافقید؟
نویان: قومگرایی و محلهگرایی متأسفانه مثل یک آفت از رأس نظام تا اندام جامعه را در بر گرفته است. برخوردهایی که در رأس نظام سیاسی صورت میگیرد برای هر کسی دیگر در سطوح پایین نمونه و الگو خلق میکند. افغانستان هنوز هم یک جامعهی قبیلوی است. معیار انتخاب و عمل مردم نیز بیشتر قبیلوی است. من این واقعیت را در انتخابات نیز به وضوح درک میکنم و میبینم. حتی برخی کاندیدان هستند که به طور واضح به این مسأله دامن میزنند. فکر میکنم که ما باید از این آفت عبور کنیم و مردم باید حس کنند که اولاً پارلمان خانهی تمام ملت افغانستان است و ثانیاً مسایلی که در پارلمان در برابر یک نماینده قرار میگیرد به هیچ وجه به یک قوم و یک محل خلاصه نمیشود. نمایندهی مردم باید هم توان اندیشیدن و برخورد کردن در سطح ملی داشته باشد و هم در سطح بینالمللی. قومگرایی و محلهگرایی الگویی نیست که شایستهی آگاهی و رشد سیاسی مردم باشد.
قدرت: فکر میکنید چه چیزی باعث شده است که در این انتخابات تعداد نامزدان به حد چشمگیری افزایش یابد و آیا فکر میکنید که این امر به انتخاب سالمتر مردم آسیب برساند؟
نویان: البته کثرت نامزدان در مرحلهی اول برای مردم تشویق خلق میکند که ممکن است آرای آنها ضایع شود و نمایندگان شایستهتر نتوانند به پارلمان راه بیابند. این نگرانی تا حدی درست است. اما فکر میکنم جنبهی مثبت آن بیشتر است تا جنبهی منفی آن. مثلاً کثرت نامزدان را میتوان نشان جدیت و اهمیت پارلمان در ذهن مردم دانست. مردم بیشتر از گذشته متوجه شده اند که نهاد پارلمانی چه اهمیتی دارد و چگونه میشود از این نهاد برای بهبودی سرنوشت سیاسی مردم استفاده کرد. در دور قبلی، تقریباً اکثریت افراد، بدون هیچگونه آشنایی با مبارزات انتخاباتی، نامزد شده بودند. این بار، نامزدها با آگاهی از دور قبلی و تجربههایی که از آن دوره دارند، وارد مبارزهی انتخاباتی شده اند. کثرت نامزدان میتواند مبارزات انتخاباتی را جدیتر سازد و میزان علاقه و مشارکت مردم در پروسهی انتخابات را بیشتر نماید. آموزشها و آگاهیهایی که از مبارزات انتخاباتی هم برای نامزدان و هم برای مردم میرسد، مثبت است. گذشته از آن، مردم با گزینههای بیشتری رو به رویند و میتوانند از میان چندین نامزد بهترین و شایستهترین نامزد را گزینش کنند. اینها به نظر من جنبههای مثبت قضیه است و نگرانیها را تا حد زیادی کاهش میدهد. با اینهم، فکر میکنم مطبوعات و قشر آگاه جامعه مسئولیت دارند تا مردم را در انتخاب بهتر شان کمک کنند. هنوز برای اینکه از فرصت برای سالمساختن انتخاب مردم استفاده کرد وقت داریم. فراموش نکنیم که مدت طولانی برای مبارزات انتخاباتی در دور کنونی نیز به انتخاب بهتر مردم کمک میکند و نامزدان را نیز وقت بیشتری میدهد تا به معرفی خود و تواناییهای خود در میان مردم بپردازند.
قدرت: آیا فکر میکنید که در انتخابات تقلب صورت گیرد و نمایندگان واقعی مردم نتوانند به پارلمان راه پیدا کنند؟
نویان: البته امکان تقلب در انتخابات را نمیتوان به طور صد در صد رد کرد. در انتخابات گذشته هم تقلبهایی صورت گرفت اما به نظر میرسد زیاد گسترده و سازماندهیشده نبود. این بار هراس بیشتر است. همچنین شایبههایی را که در جریان انتخابات ریاست جمهوری پیش آمد، نمیتوان نادیده گرفت. هنوز تغییرات زیادی در کمیسیون انتخابات پیش نیامده است که صحت و شفافیت انتخابات را ضمانت کند. نقش نهادهای ناظر بینالمللی نیز کمتر از گذشته است. بااینهم، نکتههای دیگری وجود دارد که امیدواری را بیشتر میسازد. نکتهی اول، تجربهای است که خود کمیسیون مستقل انتخابات از کارکردهای انتخابات ریاست جمهوری گرفته است. این تجربه خیلی تلخ بود و امیدوارم که مسئولین کمیسیون مستقل انتخابات آن را نادیده نگیرند. نکتهی دوم، برخی میکانیزمهایی است که در جریان انتخابات در نظر گرفته شده است، از جمله شمارش آرا در محلات رأیدهی و نظارت نامزدان بر تمام پروسهی ثبت و شمارش آرا....
قدرت: فکر نمیکنید که این امکان تنها در سطح شهرها باشد و در دهات این امکان اصلاً وجود نداشته باشد که بر جریان ثبت و شمارش آرا نظارت شود؟
نویان: نگرانی شما درست است. من از نکتههای مثبت به طور نسبی یاد کردم نه مطلق. برعلاوهی آنچه شما گفتید، ولسوالیها و مناطق زیادی هستند که اصلاً امکان برگزاری انتخابات در آنها نیست. سرنوشت این مناطق چه میشود؟ ... مناطق زیاد دیگری هستند که مردم مواجه با تهدیدات امنیتی اند و هر چند در ظاهر کنترل دولت وجود دارد و مردم با حضور مستقیم دشمن و مخالفان دولت مواجه نیستند، اما عملاً امکان کمپاین انتخاباتی و برگزاری انتخابات وجود ندارد. در این محلات چگونه عمل میکنند و نمایندگان آنها را چگونه به پارلمان میآورند؟ ... نگرانی بیشتر از میکانیزمی است که هنوز در آن شفافیت وجود ندارد. مثلاً تعداد نفوس محلات و حوزههای مختلف معلوم نیست و اختصاص کرسیهای پارلمانی به طور غیرشفاف و غیراصولی انجام گرفته است. اینها همه موارد تاریک اند. اما سوال این است که آیا، ارادهی آگاهانه و دوراندیشانه برای نجات کشور از بحران و مشکلات وجود دارد یا نه؟ ... من امیدوارم که این اراده وجود داشته باشد و یا بهتر است بگویم این اراده شکل گرفته باشد و مسئولین برگزاری انتخابات کوشش کنند که اعتماد مردم به پروسهی انتخابات مخدوش نشود و کشور از امکانات سالم برای برون رفت از بحران محروم نشود. اگر برای تقلب سازماندهی نشود، میتوان به نتیجهی نسبی انتخابات امیدوار بود.
قدرت: آیا شما واقعاً امکان تقلب را جدی نمیدانید؟
نویان: ببینید، نکتهای را که میخواهم تأکید کنم این است که اگر بحث تقلب خیلی گسترده شود، به معنای این است که مردم اصولاً چرا در انتخابات شرکت میکنند و اینهمه مبارزه و تلاش برای احراز کرسی نمایندگی برای چیست؟ ... به نظر من، باید تلاش شود که از امکانات موجود استفادهی بهتر صورت گرفته و در فرصتهای بعدی زمینههایی ایجاد شود که بستر و بهانهی تقلبهای گسترده را از میان بردارد. ناامنی و عدم شمارش دقیق نفوس و غیرعادلانه بودن واحدها و حوزههای انتخاباتی از جمله مواردی اند که امکان جلوگیری از تقلبهای گسترده را کاهش میدهند.
قدرت: شما قانون انتخابات را چگونه ارزیابی میکنید؟
نویان: قانون انتخابات تنها یک امکان نسبی برای برگزاری انتخابات است و نقایص زیادی در آن موجود است. برخی از مواردی را که در پاسخ قبلی یادآور شدم نقایصی اند که در قانون انتخابات وجود دارد. یعنی مبنایی که انتخابات بر اساس آن برگزار میشود، مبنای قابل قبولی نیست. این قانون مثل اکثر قوانین دیگر از لحاظ کارشناسی مورد دقت قرار نگرفته و به همین دلیل مشکلات زیادی را بر سر راه انتخابات خلق میکند. مثلاً برخورد کمیسیون برگزاری انتخابات با مشکل عمدهی جابهجا شدن شهروندان به هیچ وجه قابل قبول و اصولی نیست. شرایط خاص کشور امکان جابهجایی مردم را به حد سرسامآوری بالا میبرد. قسمت زیادی از شهروندان از یک انتخابات تا انتخابات دیگر در یک حوزهی انتخاباتی باقی نمیمانند. توزیع کارت رأیدهی و فراهم کردن زمینه برای مشارکت فعال آنان به طور برجستهای ناقص و غیرقابل قبول است. مثلاً نفوس شهرها، مخصوصاً کابل در جریان پنج سال گذشته به حد زیادی افزایش یافته است، حالانکه میزان کرسیهای اختصاص یافته برای این حوزه تغییر نکرده است. این امر باعث میشود که میان کابل و حوزههای دیگری که باشندگان شان به این شهر سرازیر شده اند، تفاوتغیرعادلانهای به میان بیاید.
قدرت: شما از توزیع کارت یاد کردید. آیا فکر میکنید که تدابیر کمیسیون مستقل انتخابات در کابل برای توزیع کارت درست بوده است؟
نویان: جریان توزیع کارت رأیدهی یکی از موارد عمدهای است که برخورد مسئولانهی کمیسیون انتخابات را شدیداً زیر سوال برده است. شیوهای که آنها برای توزیع کارت رأیدهی و ایجاد مراکز توزیع کارت در پیش گرفته اند، به هیچ وجه عادلانه نیست. مثلاً در غرب کابل که حدود سه ملیون نفر نفوس دارد، و تمام ساحات از پغمان الی دشت برچی و چهلستون و دارالامان و افشار و کارته سخی و قلعهشاده را در بر میگیرد، فقط یک مرکز توزیع کارت رأیدهی ایجاد شده که دارای دو محل توزیع کارت، یکی برای زنان و دیگری برای مردان، است. اخیراً بعد از انتقادات زیاد دو محل دیگر در این مرکز اضافه گردید که جمعاً چهار محل توزیع کارت برای سراسر غرب کابل میشود. در شمال کابل نیز که برعلاوهی مناطق خیرخانه، تایمنی، کارته پروان، شهرنو و اطراف آن ولسوالیهای سمت شمال مربوط ولایت کابل را نیز تحت پوشش قرار میدهد، یک مرکز با دو محل توزیع کارت برای زنان و مردان ایجاد شده است. در حالی که در شرق کابل که از نفوس به مراتب کمتری برخوردار است، یک مرکز توزیع کارت مشتمل بر شش محل برای خانمها و آقایان در چمن حضوری ایجاد شده و یک محل توزیع کارت اختصاصی برای کوچیها نیز در نظر گرفته شده است. این در حالی است که کوچیها از هر مرکز دیگر نیز میتوانند کارت اخذ کنند. این برخورد کمیسیون مستقل انتخابات به طور آشکار غیر قابل قبول و حاکی از تبعیض سازمانیافته در میان شهروندان کشور است و به یقین تبعات زیانباری خواهد داشت. مسئولین کمیسیون انتخابات هیچ پاسخ درست و روشنی برای این برخورد خود ندارند و بیتوجهی آنان به اعتراض و انتقادات گستردهای که صورت میگیرد، نوعی بیاعتنایی است که نشان از روحیهها و رفتارهای غیردموکراتیک و استبدادی دارد. شرکت در انتخابات حق مسلم شهروندی مردم است و داشتن کارت رأیدهی اولین شرط برای مشارکت است. وقتی کمیسیون نتواند این اولین گام را برای شهروندان میسر سازد ، چگونه میتواند ادعا کند که در برگزاری انتخابات درست و شفاف و دموکراتیک صادق است؟
باید اضافه کنم که راه اندازی مراکز و محلات توزیع کارت رأیدهی در اکثر مناطق کشور غیر عادلانه است و جوابگوی یک انتخابات سالم، شفاف و عادلانه بوده نمیتواند. از طرفی دیگر وقت در نظر گرفته شده برای توزیع کارت بسیار محدود است و تنها تا 21 اسد دوام خواهد داشت. این در حالی است که حدود 25 تا 35 درصد افراد واجد حق رأیدهی به دلایل مختلف (از قبیل جابجایی میان شهرها و ولایات، بازگشت مهاجرین، رسیدن تعداد زیادی از افراد به سن قانونی رأی دهی و گم شدن کارت رأیدهی) کارت رأیدهی ندارند. همچنان در مرکز هر ولایت یک مرکز توزیع کارت رأیدهی راه اندازی شده است که به دلیل دوردست بودن بسیاری از مناطق، مخصوصاً در ولایات صعبالعبور، ناکافی است.
قدرت: پاسخ مشخص کمیسیون به این اعتراضات و انتقادات چیست؟
نویان: من شخصاً بارها در رسانههای جمعی به خاطر این مسأله اعتراض کرده و موضوع را با مقامات مختلف نیز مطرح کرده ام. اخیراً در یک کنفرانس مطبوعاتی به اشتراک چند تن دیگر از وکلای شهر کابل در مقر شورای ملی نیز مسأله را به طور جدی مورد انتقاد قرار دادیم. کمیسیون به طور مشخص هیچ دلیلی ندارد که مسئولیت آن برای تأمین زمینه برای مشارکت مردم را برطرف سازد. نه امکان تقلب میتواند دلیل باشد و نه هم توزیع اضافی کارت. مردم با اعتماد به کمیسیون، در انتخابات سهم میگیرند. مسئولیت مردم اشتراک در انتخابات است و مسئولیت کمیسیون برگزاری مصئون و شفاف و عادلانهی انتخابات. اما گویی مدیرانی در کمیسیون هستند که اهل مسئولیتپذیری نیستند و هر بار تلاش میکنند که با سرنوشت و اعتبار خود و مردم و نظام سیاسی کشور بازی کنند.
قدرت: به عنوان آخرین سوال، آیا اطمینان دارید که انتخابات برگزار میشود و هیچ مانعی در برابر آن بروز نخواهد کرد؟
نویان: انتخابات باید برگزار شود. تأمین امنیت انتخابات و جلوگیری از هرگونه عاملی که صحت و سلامت انتخابات را صدمه بزند، مسئولیت حکومت و کمیسیون مستقل انتخابات است.
(شماره دهم «قدرت»)
قدرت: جناب آقای نویان، مبارزات انتخاباتی در جریان است و شما برای دومین بار خود را نامزد کرده اید. ممکن است بگویید که تجربهی تان از اشتراک دومین باره در این مبارزات، چه شباهتها و تفاوتهای عمدهای را از دور اول تا دور کنونی نشان میدهد؟
نویان: دور قبلی تجربهی اول انتخابات پارلمانی در کشور بود. عمدهترین شباهت به نظر من همین اشتراک در مبارزات انتخاباتی است. اما تفاوتهای زیادی به نظر میرسد. از آن زمان تا حالا پنج سال گذشته و مردم تجربههای سیاسی خوبی اندوخته اند. سطح آگاهی مردم نیز بلند رفته است. برخی از تفاوتها امیدوارکننده است و برخی هم متأسفانه خوشایند نیستند. هیجان مردم از اشتراک در انتخابات متفاوت است، تعداد نامزدان بیشتر از دورهی قبلی است، شعارهای انتخاباتی به طور محسوسی متفاوت است، تنوع نامزدان از لحاظ فکری و تعلقات سیاسی و توانمندیهای شخصی برجستهتر است، نیازها و سوالهایی که در برابر کاندیدان وجود دارد متفاوت است، نسل جوان و آگاه جامعه بیشتر از دور گذشته وارد صحنه شده اند و این نسل به خودی خود وضعیت را متفاوت ساخته است... البته در مورد تمام این تفاوتها میشود به تفصیل صحبت کرد.
قدرت: شما گفتید که هیجان مردم از اشتراک در انتخابات متفاوت با دور گذشته است. این تفاوت مشخصاً در چیست و فکر میکنید دلیل یا دلایل عمدهی آن چه خواهد بود؟
نویان: واضح است که مردم در دور اول با شوق و علاقهی زیادی در انتخابات شرکت کرده بودند. یکی از دلایل آن این بود که مردم تازه از زیر سیطرهی طالب و جنگهای داخلی رها شده و به امیدِ داشتن یک آیندهی خوب در انتخابات شرکت کردند. مردم انتخابات را دریچهای برای تحقق آرزوهای خود میدانستند. اینبار البته هیجان مردم کمتر شده است. من البته این امر را نشان نومیدی مردم از پارلمان نمیدانم، بلکه بیشتر به دلیل این میدانم که مردم نسبت به پنج سال قبل از واقعیتهای جامعه آگاهیهای بیشتری یافته اند و میدانند که پارلمان چه کارهایی را میتواند و چه کارهایی را نمیتواند. همچنین مردم با تواناییها و ضعفهای پارلمان نیز به طور واقعبینانهای آشنا شده اند.
قدرت: فکر نمیکنید که کارکرد اعضای پارلمان نیز در این کاهش هیجان مردم نقش داشته باشد. مثلاً کاندیدان وعدههایی به مردم دادند که در عمل نتوانستند آن را تحقق بخشند؟
نویان: شما دقیق میگویید و من آن را رد نمیکنم. در دور اول، هم مردم و هم کاندیدان، توقع شان از پارلمان تا حدودی غیرواقعبینانه بود. پارلمان هم در کل به عنوان یک نهاد، و هم در افراد آن، ضعفهایی نشان داد که مردم را تا حدودی نومید ساخت. اما فکر میکنم موضوع را تنها از این زاویه نگاه نکنیم. نفس همین که مردم از واقعیتهای پارلمان آگاهی بهتری یافته اند، یک گام به جلو و مثبت است. اما نباید کاهش هیجان مردم را نشان بیتفاوتی آنان نسبت به پارلمان و یا نسبت به اهمیت آن در حیات سیاسی مردم تلقی کنیم. کاهش هیجان میتواند بیانگر پختگی سیاسی مردم و افزایش آگاهی در میان مردم نیز باشد که میتواند روی انتخاب بعدی شان تأثیر زیادی داشته باشد. مردم باید در هر صورت، با تجربههای سیاسی پارلمان بیشتر آشنا شوند تا تجربههای شان غنیتر شود.
قدرت: گفته میشود که انتخابات این بار بیشتر رنگ محلی و منطقهای و قومی گرفته است. آیا شما با این حرف موافقید؟
نویان: قومگرایی و محلهگرایی متأسفانه مثل یک آفت از رأس نظام تا اندام جامعه را در بر گرفته است. برخوردهایی که در رأس نظام سیاسی صورت میگیرد برای هر کسی دیگر در سطوح پایین نمونه و الگو خلق میکند. افغانستان هنوز هم یک جامعهی قبیلوی است. معیار انتخاب و عمل مردم نیز بیشتر قبیلوی است. من این واقعیت را در انتخابات نیز به وضوح درک میکنم و میبینم. حتی برخی کاندیدان هستند که به طور واضح به این مسأله دامن میزنند. فکر میکنم که ما باید از این آفت عبور کنیم و مردم باید حس کنند که اولاً پارلمان خانهی تمام ملت افغانستان است و ثانیاً مسایلی که در پارلمان در برابر یک نماینده قرار میگیرد به هیچ وجه به یک قوم و یک محل خلاصه نمیشود. نمایندهی مردم باید هم توان اندیشیدن و برخورد کردن در سطح ملی داشته باشد و هم در سطح بینالمللی. قومگرایی و محلهگرایی الگویی نیست که شایستهی آگاهی و رشد سیاسی مردم باشد.
قدرت: فکر میکنید چه چیزی باعث شده است که در این انتخابات تعداد نامزدان به حد چشمگیری افزایش یابد و آیا فکر میکنید که این امر به انتخاب سالمتر مردم آسیب برساند؟
نویان: البته کثرت نامزدان در مرحلهی اول برای مردم تشویق خلق میکند که ممکن است آرای آنها ضایع شود و نمایندگان شایستهتر نتوانند به پارلمان راه بیابند. این نگرانی تا حدی درست است. اما فکر میکنم جنبهی مثبت آن بیشتر است تا جنبهی منفی آن. مثلاً کثرت نامزدان را میتوان نشان جدیت و اهمیت پارلمان در ذهن مردم دانست. مردم بیشتر از گذشته متوجه شده اند که نهاد پارلمانی چه اهمیتی دارد و چگونه میشود از این نهاد برای بهبودی سرنوشت سیاسی مردم استفاده کرد. در دور قبلی، تقریباً اکثریت افراد، بدون هیچگونه آشنایی با مبارزات انتخاباتی، نامزد شده بودند. این بار، نامزدها با آگاهی از دور قبلی و تجربههایی که از آن دوره دارند، وارد مبارزهی انتخاباتی شده اند. کثرت نامزدان میتواند مبارزات انتخاباتی را جدیتر سازد و میزان علاقه و مشارکت مردم در پروسهی انتخابات را بیشتر نماید. آموزشها و آگاهیهایی که از مبارزات انتخاباتی هم برای نامزدان و هم برای مردم میرسد، مثبت است. گذشته از آن، مردم با گزینههای بیشتری رو به رویند و میتوانند از میان چندین نامزد بهترین و شایستهترین نامزد را گزینش کنند. اینها به نظر من جنبههای مثبت قضیه است و نگرانیها را تا حد زیادی کاهش میدهد. با اینهم، فکر میکنم مطبوعات و قشر آگاه جامعه مسئولیت دارند تا مردم را در انتخاب بهتر شان کمک کنند. هنوز برای اینکه از فرصت برای سالمساختن انتخاب مردم استفاده کرد وقت داریم. فراموش نکنیم که مدت طولانی برای مبارزات انتخاباتی در دور کنونی نیز به انتخاب بهتر مردم کمک میکند و نامزدان را نیز وقت بیشتری میدهد تا به معرفی خود و تواناییهای خود در میان مردم بپردازند.
قدرت: آیا فکر میکنید که در انتخابات تقلب صورت گیرد و نمایندگان واقعی مردم نتوانند به پارلمان راه پیدا کنند؟
نویان: البته امکان تقلب در انتخابات را نمیتوان به طور صد در صد رد کرد. در انتخابات گذشته هم تقلبهایی صورت گرفت اما به نظر میرسد زیاد گسترده و سازماندهیشده نبود. این بار هراس بیشتر است. همچنین شایبههایی را که در جریان انتخابات ریاست جمهوری پیش آمد، نمیتوان نادیده گرفت. هنوز تغییرات زیادی در کمیسیون انتخابات پیش نیامده است که صحت و شفافیت انتخابات را ضمانت کند. نقش نهادهای ناظر بینالمللی نیز کمتر از گذشته است. بااینهم، نکتههای دیگری وجود دارد که امیدواری را بیشتر میسازد. نکتهی اول، تجربهای است که خود کمیسیون مستقل انتخابات از کارکردهای انتخابات ریاست جمهوری گرفته است. این تجربه خیلی تلخ بود و امیدوارم که مسئولین کمیسیون مستقل انتخابات آن را نادیده نگیرند. نکتهی دوم، برخی میکانیزمهایی است که در جریان انتخابات در نظر گرفته شده است، از جمله شمارش آرا در محلات رأیدهی و نظارت نامزدان بر تمام پروسهی ثبت و شمارش آرا....
قدرت: فکر نمیکنید که این امکان تنها در سطح شهرها باشد و در دهات این امکان اصلاً وجود نداشته باشد که بر جریان ثبت و شمارش آرا نظارت شود؟
نویان: نگرانی شما درست است. من از نکتههای مثبت به طور نسبی یاد کردم نه مطلق. برعلاوهی آنچه شما گفتید، ولسوالیها و مناطق زیادی هستند که اصلاً امکان برگزاری انتخابات در آنها نیست. سرنوشت این مناطق چه میشود؟ ... مناطق زیاد دیگری هستند که مردم مواجه با تهدیدات امنیتی اند و هر چند در ظاهر کنترل دولت وجود دارد و مردم با حضور مستقیم دشمن و مخالفان دولت مواجه نیستند، اما عملاً امکان کمپاین انتخاباتی و برگزاری انتخابات وجود ندارد. در این محلات چگونه عمل میکنند و نمایندگان آنها را چگونه به پارلمان میآورند؟ ... نگرانی بیشتر از میکانیزمی است که هنوز در آن شفافیت وجود ندارد. مثلاً تعداد نفوس محلات و حوزههای مختلف معلوم نیست و اختصاص کرسیهای پارلمانی به طور غیرشفاف و غیراصولی انجام گرفته است. اینها همه موارد تاریک اند. اما سوال این است که آیا، ارادهی آگاهانه و دوراندیشانه برای نجات کشور از بحران و مشکلات وجود دارد یا نه؟ ... من امیدوارم که این اراده وجود داشته باشد و یا بهتر است بگویم این اراده شکل گرفته باشد و مسئولین برگزاری انتخابات کوشش کنند که اعتماد مردم به پروسهی انتخابات مخدوش نشود و کشور از امکانات سالم برای برون رفت از بحران محروم نشود. اگر برای تقلب سازماندهی نشود، میتوان به نتیجهی نسبی انتخابات امیدوار بود.
قدرت: آیا شما واقعاً امکان تقلب را جدی نمیدانید؟
نویان: ببینید، نکتهای را که میخواهم تأکید کنم این است که اگر بحث تقلب خیلی گسترده شود، به معنای این است که مردم اصولاً چرا در انتخابات شرکت میکنند و اینهمه مبارزه و تلاش برای احراز کرسی نمایندگی برای چیست؟ ... به نظر من، باید تلاش شود که از امکانات موجود استفادهی بهتر صورت گرفته و در فرصتهای بعدی زمینههایی ایجاد شود که بستر و بهانهی تقلبهای گسترده را از میان بردارد. ناامنی و عدم شمارش دقیق نفوس و غیرعادلانه بودن واحدها و حوزههای انتخاباتی از جمله مواردی اند که امکان جلوگیری از تقلبهای گسترده را کاهش میدهند.
قدرت: شما قانون انتخابات را چگونه ارزیابی میکنید؟
نویان: قانون انتخابات تنها یک امکان نسبی برای برگزاری انتخابات است و نقایص زیادی در آن موجود است. برخی از مواردی را که در پاسخ قبلی یادآور شدم نقایصی اند که در قانون انتخابات وجود دارد. یعنی مبنایی که انتخابات بر اساس آن برگزار میشود، مبنای قابل قبولی نیست. این قانون مثل اکثر قوانین دیگر از لحاظ کارشناسی مورد دقت قرار نگرفته و به همین دلیل مشکلات زیادی را بر سر راه انتخابات خلق میکند. مثلاً برخورد کمیسیون برگزاری انتخابات با مشکل عمدهی جابهجا شدن شهروندان به هیچ وجه قابل قبول و اصولی نیست. شرایط خاص کشور امکان جابهجایی مردم را به حد سرسامآوری بالا میبرد. قسمت زیادی از شهروندان از یک انتخابات تا انتخابات دیگر در یک حوزهی انتخاباتی باقی نمیمانند. توزیع کارت رأیدهی و فراهم کردن زمینه برای مشارکت فعال آنان به طور برجستهای ناقص و غیرقابل قبول است. مثلاً نفوس شهرها، مخصوصاً کابل در جریان پنج سال گذشته به حد زیادی افزایش یافته است، حالانکه میزان کرسیهای اختصاص یافته برای این حوزه تغییر نکرده است. این امر باعث میشود که میان کابل و حوزههای دیگری که باشندگان شان به این شهر سرازیر شده اند، تفاوتغیرعادلانهای به میان بیاید.
قدرت: شما از توزیع کارت یاد کردید. آیا فکر میکنید که تدابیر کمیسیون مستقل انتخابات در کابل برای توزیع کارت درست بوده است؟
نویان: جریان توزیع کارت رأیدهی یکی از موارد عمدهای است که برخورد مسئولانهی کمیسیون انتخابات را شدیداً زیر سوال برده است. شیوهای که آنها برای توزیع کارت رأیدهی و ایجاد مراکز توزیع کارت در پیش گرفته اند، به هیچ وجه عادلانه نیست. مثلاً در غرب کابل که حدود سه ملیون نفر نفوس دارد، و تمام ساحات از پغمان الی دشت برچی و چهلستون و دارالامان و افشار و کارته سخی و قلعهشاده را در بر میگیرد، فقط یک مرکز توزیع کارت رأیدهی ایجاد شده که دارای دو محل توزیع کارت، یکی برای زنان و دیگری برای مردان، است. اخیراً بعد از انتقادات زیاد دو محل دیگر در این مرکز اضافه گردید که جمعاً چهار محل توزیع کارت برای سراسر غرب کابل میشود. در شمال کابل نیز که برعلاوهی مناطق خیرخانه، تایمنی، کارته پروان، شهرنو و اطراف آن ولسوالیهای سمت شمال مربوط ولایت کابل را نیز تحت پوشش قرار میدهد، یک مرکز با دو محل توزیع کارت برای زنان و مردان ایجاد شده است. در حالی که در شرق کابل که از نفوس به مراتب کمتری برخوردار است، یک مرکز توزیع کارت مشتمل بر شش محل برای خانمها و آقایان در چمن حضوری ایجاد شده و یک محل توزیع کارت اختصاصی برای کوچیها نیز در نظر گرفته شده است. این در حالی است که کوچیها از هر مرکز دیگر نیز میتوانند کارت اخذ کنند. این برخورد کمیسیون مستقل انتخابات به طور آشکار غیر قابل قبول و حاکی از تبعیض سازمانیافته در میان شهروندان کشور است و به یقین تبعات زیانباری خواهد داشت. مسئولین کمیسیون انتخابات هیچ پاسخ درست و روشنی برای این برخورد خود ندارند و بیتوجهی آنان به اعتراض و انتقادات گستردهای که صورت میگیرد، نوعی بیاعتنایی است که نشان از روحیهها و رفتارهای غیردموکراتیک و استبدادی دارد. شرکت در انتخابات حق مسلم شهروندی مردم است و داشتن کارت رأیدهی اولین شرط برای مشارکت است. وقتی کمیسیون نتواند این اولین گام را برای شهروندان میسر سازد ، چگونه میتواند ادعا کند که در برگزاری انتخابات درست و شفاف و دموکراتیک صادق است؟
باید اضافه کنم که راه اندازی مراکز و محلات توزیع کارت رأیدهی در اکثر مناطق کشور غیر عادلانه است و جوابگوی یک انتخابات سالم، شفاف و عادلانه بوده نمیتواند. از طرفی دیگر وقت در نظر گرفته شده برای توزیع کارت بسیار محدود است و تنها تا 21 اسد دوام خواهد داشت. این در حالی است که حدود 25 تا 35 درصد افراد واجد حق رأیدهی به دلایل مختلف (از قبیل جابجایی میان شهرها و ولایات، بازگشت مهاجرین، رسیدن تعداد زیادی از افراد به سن قانونی رأی دهی و گم شدن کارت رأیدهی) کارت رأیدهی ندارند. همچنان در مرکز هر ولایت یک مرکز توزیع کارت رأیدهی راه اندازی شده است که به دلیل دوردست بودن بسیاری از مناطق، مخصوصاً در ولایات صعبالعبور، ناکافی است.
قدرت: پاسخ مشخص کمیسیون به این اعتراضات و انتقادات چیست؟
نویان: من شخصاً بارها در رسانههای جمعی به خاطر این مسأله اعتراض کرده و موضوع را با مقامات مختلف نیز مطرح کرده ام. اخیراً در یک کنفرانس مطبوعاتی به اشتراک چند تن دیگر از وکلای شهر کابل در مقر شورای ملی نیز مسأله را به طور جدی مورد انتقاد قرار دادیم. کمیسیون به طور مشخص هیچ دلیلی ندارد که مسئولیت آن برای تأمین زمینه برای مشارکت مردم را برطرف سازد. نه امکان تقلب میتواند دلیل باشد و نه هم توزیع اضافی کارت. مردم با اعتماد به کمیسیون، در انتخابات سهم میگیرند. مسئولیت مردم اشتراک در انتخابات است و مسئولیت کمیسیون برگزاری مصئون و شفاف و عادلانهی انتخابات. اما گویی مدیرانی در کمیسیون هستند که اهل مسئولیتپذیری نیستند و هر بار تلاش میکنند که با سرنوشت و اعتبار خود و مردم و نظام سیاسی کشور بازی کنند.
قدرت: به عنوان آخرین سوال، آیا اطمینان دارید که انتخابات برگزار میشود و هیچ مانعی در برابر آن بروز نخواهد کرد؟
نویان: انتخابات باید برگزار شود. تأمین امنیت انتخابات و جلوگیری از هرگونه عاملی که صحت و سلامت انتخابات را صدمه بزند، مسئولیت حکومت و کمیسیون مستقل انتخابات است.
